در اولین کنفرانس بین المللی شهر الکترونیک دراسفند ۱۳۸۶ در مرکز همایشهای برج میلاد در تهران، سرویس گرایی یکی از مباحث کلیدی در حوزه های شهر الکترونیک معرفی و مورد بررسی قرار گرفت و در آخر یکی از اصلی ترین دستاوردهای کارگروه سرویس های الکترونیکی ضرورت و کاربرد معماری سرویس گرا در شهر الکترونیک بود.
یافته‌های این فصل نشان می دهد که در عصر حاضر با توجه به تغییرات سریع در نیازمندی ها و بازار برای همپایی با تغییرات فناوری و هرز نرفتن سرمایه گذاری در سازمان ها نیاز به برنامه جامع فناوری اطلاعات احساس می شود. در فصل بعد نشان می دهیم با توجه به جدول مقایسه ویژگیهای معماری سرویس گرا با سایر رویکردها، از آنجا که معماری سرویس گرا فرصت هایی را در جهت بهبود چابکی و تسریع در تطبیق نیازمندی های کسب و کار با زیرساخت فناوری اطلاعات به وجود آورده است، بهترین گزینه برای این برنامه برگرفته از معماری سرویس گرا می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

روش تحقیق
۳-۱– مقدمه
اکثر سازمانها در مواجه با فناوری اطلاعات غافلگیر شده، بنا به ضرورت و بدون برنامه ریزی دقیق به استقرار سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات پرداخته اند. به تدریج بخشهای مختلف به جزیره های اطلاعاتی که مستقیماً به طراحی، تجهیز، بهره برداری و پشتیبانی سیستمهای اطلاعاتی خود اقدام می نمایند تبدیل شده اند که موجب تعامل نامناسب بین بخشهای سازمان، افزایش دوباره کاری، عدم هماهنگی توسعه فناوری اطلاعات با اهداف کلان و استراتژی سازمان و … شده است. این مضرات سازمانها را به فکر واداشته که این جزایر سرگردان و پراکنده را تحت یک نظام واحد سازماندهی کرده و برای فناوری اطلاعات در سازمان خود برنامه جامعی تدوین و پیاده سازی نمایند.
انتخاب مدل مناسب برای تدوین طرح جامع فناوری اطلاعات یکی از مسائل اساسی است که کلیه کسانی که به تدوین این طرح اقدام می کنند با آن مواجه هستند. از آنجا که هیچ‌ روش‌منفردی ‌بهترین ‌روش ‌برای کلیه سازمان ها نیست، پس در این فصل ابتدا نحوه انتخاب رویکرد معماری سرویس گرا را مورد بررسی قرار داده، بعد از تشریح کامل معماری سرویس گرا و بررسی مدل های مختلف ارائه شده در آن، به نحوه انتخاب مدل پیشنهادی شرکت IBM از بین سه مدل مطرح توسط انجمن OASIS ، IBM و شرکت Oracle می پردازیم و سپس به کمک مدل پیشنهادی شرکت IBM و متد مدرن کردن سیستم های موروثی و توجه به عناصر به کار رفته در مدل پشنهادی ساختار معماری سرویس گرا توسط این شرکت، مدلی جهت پاسخگویی به سیستم های مورد نیاز سازمان های خدماتی پیشنهاد می دهیم.
۳-۲– مراحل انجام تحقیق
انتخاب موضوع یکی از مهم ترین قدم های هر تحقیق می باشد. ابتدا مطالعات کوتاهی برای انتخاب موضوع، ضرورت نیاز و دامنه کاربرد آن صورت گرفت، سپس از بین اساتیدی که در ارتباط با برنامه جامع فناوری اطلاعات بصورت عملیاتی یا پژوهشی تجاربی داشتند استاد راهنما انتخاب شد، آنگاه با مشورت و نظر ایشان استاد مشاور پیشنهاد گردید، بعد از تهیه و تصویب پروپوزال، مطالعات مقدماتی و گردآوری اطلاعات اولیه در زمینه موضوع حاضر شروع شد، سپس نقشه ذهنی خود را برای تهیه این پایان نامه با بهره گرفتن از مطالب گردآوری شده از ادبیات موضوع، پژوهش های علمی، سوابق قبلی در این زمینه و تحلیل آنها طراحی کرده. سپس گام های مورد نیاز برای پیاده سازی این تحقیق لیست شد و نقشه ذهنی خود برای انتخاب مدل برنامه جامع فناوری اطلاعات و بکارگیری آن در بخشی از اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه ملی ایران اجرا گردید.
مراحل انجام تحقیق حاضر در شکل زیر نشان داده شده است:
تهیه طرح تحقیق و تصویب آن در گروه
مطالعات اولیه کلیات تحقیق و گردآوری اطلاعات ادبیات موضوع شامل:
مقدمه
برنامه های راهبردی
برنامه جامع فناوری اطلاعات
برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات در کتابخانه ها
پیشینه پژوهش و نتیجه گیری
یافته های تحقیق و بکارگیری مدل انتخابی در اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل:
مقدمه و جامعه آماری پیاده سازی پژوهش
یافته های تحقیق و معرفی کتابخانه ملی
مراحل طراحی سرویس ها
تجزیه و تحلیل اطلاعات پیاده سازی مدل
جمع بندی و پیشنهادات
مراحل روش تحقیق و یافته های آن شامل:
مقدمه
روش تحقیق
تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق
روایی مصاحبه و اعتبار سنجی رویکرد و مدل انتخابی
مدل پیشنهادی طراحی سرویس ها سازمان های خدماتی
شکل ۳-۱: مراحل انجام تحقیق
۳-۳– روش تحقیق
در این تحقیق ابتدا اطلاعات لازم به روش مطالعه کتابخانه ای در مبانی نظری پژوهش و پیشینه پژوهش گردآوری شده و انواع رویکردهای برنامه جامع فناوری فهرست شده و پس از تجزیه تحلیل مقدماتی، مزایا و معایب هر یک تهیه و سپس برای تجزیه و تحلیل نهایی یافته ها از نظر کارشناسان و خبرگان به روش مصاحبه با خبرگان استفاده شد، بعد از بررسی نتایج بدست آمده معماری سرویس گرا به عنوان رویکرد برتر انتخاب گردید.
سپس در زمینه انواع مدل های معماری سرویس گرا مطالعه و بررسی صورت گرفت، که بر اساس مقالات، کتب و مطالب منتشره در اینترنت سه مدل مرجع SOA، مدل پیشنهادی شرکت IBM و مدل پیشنهادی شرکت اوراکل به عنوان مدل های مطرح انتخاب گردید. آنگاه متنی مشتمل بر مدل ها و ویژگی های آنها تهیه شد، سپس با تشکیل کارگاه آموزشی برای خبرگان و کارشناسان جهت تشریح کامل مدل ها و مزایایی هر کدام، چهار شاخص جامعیت، وجود مستندات فنی و کیفی، قابلیت اطمینان و پویایی و انعطاف پذیری در این مدل ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از جمع آوری پاسخ ۱۸ نفر خبرگان و کارشناسان داخل و بیرون سازمان نتیجه آن بررسی شده بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP و به کمک نرم افزار Expert Choice تحلیل و جدولی از مدل ها و مقایسه زوجی این شاخص ها تهیه گردید و در نهایت بعد از پیاده سازی این روش مدل پیشنهادی شرکت IBM به عنوان مدل برتر ارائه شد.
سپس مدلی بر اساس معماری سرویس گرا برای طراحی سرویس ها ارائه گردید که از طریق مصاحبه با خبرگان و کارشناسان داخل و بیرون سازمان این مدل تایید گردید و در نهایت مراحل بکارگیری مدل در اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه ملی شرح داده شد.
در این پژوهش با توجه به اینکه اکثر شاخص‌ها‌ی پژوهش از ادبیات تحقیق بدست آمده است و همچنین این شاخص‌ها با نظر مستقیم و تکاملی خبرگان اصلاح، تعدیل و بومی‌شده‌اند. در ضمن سؤالات برمبنای فرایند تحلیل سلسله مراتبی و ماتریس های تصمیم گیری تدوین شده‌اند، با توجه به وجود تحقیقات بسیار زیاد در این زمینه دارای روایی کافی می‌باشد. در مورد پایایی، با توجه به اینکه از تک تک خبرگان شرکت نظر سنجی شده است و تغییرات لازم بر روی پرسشنامه با توجه به نظرات خبرگان اعمال شده است، پژوهش دارای پایایی لازم نیز می‌باشد.
جهت رعایت موضوعات فوق و بکارگیری تکنیک های MADM از جمله AHP، به منظور تعیین اهمیت ویژگی های کیفی مختلف مدلهای برتر معماری سرویس گرا نسبت به هم از یک سو، و اهمیت هر ویژگی از نظر سه نوع مدلهای برتر معماری سرویس گرا ( جامعیت، وجود مستندات فنی، قابلیت اطمینان و پویایی و انعطاف پذیری) از سوی دیگر، با اساتید برجسته علم پژوهش عملیاتی مشورت گردید و نظرات این اساتید در طراحی پرسشنامه و اجرای مراحل عملی تحقیق لحاظ گردیده است.
تحقیق حاضر از بعد هدف، کاربردی است و از نظر ارزش از نوع “توصیفی و تحلیلی” است یعنی در واقع به دنبال توصیف و به دست آوردن اطلاعات از یک موضوع مشخص بوده و همچنین روابط علی و معلولی بین شاخص ­ها و اثر شاخص ­ها روی یکدیگر را مورد بررسی قرار می­دهد. از بعد فرایند، تحقیق “کمی” است یعنی با یک نگرش عینی به جمع­آوری و تحلیل داده ­های کمی می ­پردازد. از بعد منطق­، یک تحقیق “استقرایی” است یعنی درصدد طراحی یک مدل کلی بر اساس مشاهدات تجربی و جمع­آوری داده ­های کمی می­باشد.
نتیجه اینکه این مدل یک مدل عملی، مورد حمایت خبرگان، صریح و گام به گام، پویا، قابل اعتماد و در راستای ماموریت کتابخانه ملی می باشد.
۳-۳– ۱– نحوه انتخاب معماری سرویس گرا به عنوان رویکرد برتر طراحی معماری فناوری اطلاعات
همانگونه که در فصل قبل بررسی شد، در این تحقیق رویکرد های موجود برای طراحی فناوری اطلاعات مطالعه شده، این رویکرد ها به شرح زیر می باشند:
برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات(ITSP)
مدل های همترازی کسب و کار
مدل های معماری فناوری اطلاعات
معماری سازمانی
معماری سرویس گرا
معماری سازمانی سرویس گرا
ابتدا فهرست تمام رویکردها تهیه، مزایا و معایب هر کدام به شکل کامل زیر برای تعدادی از کارشناسان و خبرگان داخل سازمانی شرح داده شد:
برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات برای هر سازمان، سندی است که معماری اطلاعات سازمان را در پرتو ملاحظات استراتژیک مانند ماموریت، اهداف و اولویت های سازمان تعیین کرده و برنامه اجرایی لازم برای دستیابی به سیستم ها و پایگاه های اطلاعاتی را در سطح سازمان تعیین می کند. به عبارت دیگر، برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات منشور و برنامه کلان سازمان در زمینه سیستم‌های اطلاعاتی و به طور کلی، فناوری اطلاعات است. مهم ترین دست آورد استفاده از این رویکرد در یک سازمان ایجاد مزیت رقابتی می باشد.
همسویی کسب و کار و فناوری اطلاعات را، کاربرد فناوری اطلاعات به شیوه‌ای مناسب و به موقع و در هماهنگی با استراتژی‌ها، اهداف و نیازهای کسب و کار تعریف می کنند. استفاده از این رویکرد علاوه بر مزیت رقابتی تاثیر فراوانی در کاهش هزینه ها و افزایش سرعت پاسخگویی سازمان دارد.
در رویکرد معماری سازمانی کلیه فعالیتها و فناوریهای پشتیبان آن به صورت سلسله مراتبی و در لایه های کسب و کار اطلاعات سیستم های کاربردی و زیرساختها تدوین می شود. این رویکرد روش هایی برای تفکر سازماندهی شده درباره سیستم های پیچیده ارائه می کند و بسیار فراتر از متدولوژی های ایجاد سیستم های اطلاعاتی عمل کرده و دامنه آن کل منابع اطلاعاتی و فرایندهای کسب و کار سازمان را در بر می گیرد. استفاده از این رویکرد علاوه بر کاهش هزینه ها و افزایش سرعت پاسخگویی سازمان باعث گسترش هدفمند سیستم های فناوری اطلاعات و حذف افزونگی میان سامانه های اطلاعاتی می باشد.
معماری سرویس گرا چارچوبی استاندارد است که سرویس ها در آن ساخته، استقرار و مدیریت می شوند و هدفش افزایش چابکی فناوری اطلاعات در جهت واکنش سریع به تغییرات کسب و کار است. در این رویکرد خدمات مورد ‏نیاز جهت انجام فرآیندهای سازمان در قالب سرویس‌ها دسته‌بندی و پیاده‌سازی می‌شود.‏ از مزایای این رویکرد نگاه فرآیندی به سازمان و استفاده مشترک از ‏سرویس‌های تعریف شده، بکارگیری سرویس‌های کاهنده هزینه نگهداری سیستم ها، یکپارچگی آسان با شرکای داخلی و خارجی با بهره گرفتن از پرتکل ها و اعمال استانداردها و حاصل آن تعامل پذیری و قابلیت انعطاف بالای سازمان می باشد.
و اما رویکرد معماری سازمانی سرویس گرا که ترکیبی از معماری سازمانی و معماری سرویس گرا بوده و به عنوان جدیدترین رویکرد بکار می رود. واژه “معماری” در معماری سازمانی به معنای داشتن نقشه و مدلهای جامع قبل از اجرا یا پیاده سازی نقشه ها است، درحالیکه همین واژه در معماری سرویس گرا نشان دهنده سبک خاصی برای توسعه سیستم های اطلاعاتی است که بر اتصال سست، قابلیت استفاده مجدد، ترکیب پذیری، پنهان سازی پیاده سازی داخلی و .. تاکید داشته و شامل استانداردهای SOAP, WSDL, DPEL, UDDI و XML می شود. استفاده از این رویکرد باعث یکپارچه سازی اطلاعات و فرایندهای سازمانی، افزایش تعامل پذیری بین سازمانی در عین استقلال واحدهای کسب و کار، ارتقای چابکی فناوری اطلاعات در پاسخ به نیازهای کسب و کار، تامین زیر ساخت مطمئن، امن و انعطاف پذیر و در نهایت استقرار، اجرا و مدیریت سرویس ها می باشد.
سپس یادآوری و مروری بر ماموریت کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مؤسسه ای آموزشی، علمی، پژوهشی و خدماتی داشته و اینکه در این سازمان خدماتی، سرعت و دقت پاسخگویی و سرویس دهی بسیار مهم است از طرفی نیز به دلیل وجود منابع اطلاعاتی بسیار غنی و منحصر به فرد، سازمانی دانش محور می باشد که بحث تغییر و تحول و به روز بودن و حفاظت از مجموعه های اطلاعاتی در آن، بسیار ارزشمند است.
بعد از شرح کامل رویکردها و ماموریت سازمان، جدولی شامل پنج رویکرد برتر با میزان امتیاز مساوی بر اساس طیف لیکرت تهیه گردید و برای انتخاب رویکرد برتر از خبرگان و کارشناسان امر خواسته شد تا نظر خود را در این زمینه اعلام کنند. لازم به یادآوری است که متن مصاحبه برای تعدادی از خبرگان و کارشناسان امر در بیرون سازمان نیز ارسال گردید و از نظر آنان نیز استفاده شده است.