۵- تبلیغات تلویزیونی و ماهواره­ای: رسانه­های تصویری، از جمله کانال‌های تلویزیونی ماهواره، به علت داشتن بیشترین مخاطب عام، ابزار بسیار مناسبی جهت تبلیغات گردشگری بوده است. این روش سابقه طولانی در بین کشورها دارد.

ب – امنیت: امنیت یا احساس امنیت تاثیر زیادی در جذب گردشگران دارد، یکی از دلایل مسافرت رفتن به منطقه دیگر، احساس آرامش و دوری از استرس های زندگی ‌می‌باشد؛ چنان که گردشگران دریک منطقه، احساس امنیت نداشته باشند، بدیهی است که کمتر، مقصدشان را آن منطقه درنظر می گیرند؛ ولو جاذبه­های زیادی داشته باشد «جرایم و مخاطراتی که گردشگران را تهدید می‌کند؛ نوعی تبلیغات منفی درباره منطقه است و تأثیرات منفی در ذهن بازدید کنندگان می­ گذارد. به همین سبب مسئولان تورهای گردشگری از سفر به مناطقی که خطر آفرینند اجتناب ‌می‌کنند».

پ- سیاست‌گذاری­ها و مدیریت: نوع مدیریت و سیاست‌گذاری­های کلان دولتی اهمیت زیادی در توسعه گردشگری دارد

ت- آموزش: «به تجربه معلوم شد که صنعت نوپای جهانگردی ایران، تنها از طریق استفاده از تخصص و خدمات افراد کار آزموده در این صنعت و رسانیدن سطح این خدمات به سطح نمونه استاندارد بین‌المللی از یک طرف و تصمیم یک نحوه­ برخورد و رویارویی مطلوب با جهانگردان از طرف دیگر، می ­تواند به صورت یک صنعت مترقی و پیشرو در سراسر کشور درآید». آموزش افرادی که تعامل نزدیک با جهانگردان دارند، از جمله راهنمایان تور، مهمانداران، رانندگان و غیره، از لحاظ نحوه برخورد، آشنایی دقیق با مناطق گردشگری و زبان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است (کاظمی، ۱۳۸۹).

۲-۸٫ مدل­های گردشگری

در مطالعات گردشگری واژه مدل دارای مفاهیم و استدلالهای زیادی است. اغلب این استدلال‌ها در جهت پیش‌بینی مدل‌ها، ترسیم نمودار فرایند برنامه­ ریزی و یا بعضی از ابعاد نظری سیستم گردشگری به کار گرفته می­شوند؛ ‌بنابرین‏ کاربرد معمول واژه مدل شاید به غلط استفاده شود؛ پس ضروری همیشه ذات و هدف مدل‌های مورد تحقیق، مشخص گردد؛ همچنین باید توجه به تمایز اصلی بین مدل‌های «برنامه ریزی/ فرایند مدیریتی» و مدل‌های« نظری» که بعضی از جنبه‌های کارکردی سیستم گردشگری را توضیح می­ دهند، داشت. پس دو دسته از مدل‌های بنیادین گردشگری عبارتند از؛ یکی مدل‌های نظری که بر اساس آن سیستم گردشگری کل یا بخشی از کل، ترسیم، پیاده سازی و انطباق داده می­ شود و ‌می‌توان آن ها را بر حسب نزدیکی به واقعیت به تقسیمات جزیی تری نیز تبدیل کرد؛ این مدل‌ها به سه دسته تقسیم می‌گردند: مدل‌های توصیفی (به توصیف اجزای سیستم گردشگری می­پردازند)، مدل‌های تشریحی (به تشریح ماهیت کارکرد سیستم با و یا بدون در نظر گرفتن روابط معلولی آن ها می­پردازند) و مدل‌های پیش‌بینی کننده (بر پایه دانش روبط علت و معلولی استوار است)؛ و دیگری مدل‌های عملی/ فرآیندی ‌می‌باشد که مشتمل بر مدل‌های سنتی( برای حل مشکل طراحی می­شوند و از تبیین اهداف ← ارائه گزینه های مختلف ← ارزیابی گزینه­ ها ← انتخاب گذینه ← به اجرا می­رسند )، ذهنی/ استنباطی( ‌بر اساس تعصبات شخصی یا تفکرات خاص) و تئوری سیستم­ها( تلفیقی از مدل‌های نظری با فرایندی می‌باشند) تقسیم می­گردند (استین، ۲۰۰۸). باید توجه کرد بعضی از مدل های پیش‌بینی کننده، حول هر دو نمودار دور می‌زنند. آن مدل هایی را که فقط علت یابی­های گرایشی دارند و یا استنباطی هستند (مثلا” تکنیک های دلفی، قضاوت های حرفه ای) ‌می‌توان آن ها را تکنیک های فرآیندی نامید که به توسعه ­های نظری ارتباطی ندارند. عناصر نهایی در شکل (۲-۲) به ملاحظات سطح های مختلف استنباط و ادراک دربرنامه ریزی است. مدل‌های گردشگری درمورد سیستم های کل و سیستم ها خرد در مقیاس های مختلف فضایی اعم از مکان/ پروژه، محلی، ناحیه، ملی یا بین‌المللی کاربرد دارند.

شکل ۲- ۲٫ طبقه بندی مدل­های گردشگری

چورلی^[۷]و هاگت (۲۰۱۱)، کاربرد مدل­ها را بدین شرح می‌نامند: کاربردی روانشناسانه، کاربردی اکتسابی/ فراگیری، کاربردی استدلالی، کاربردی معیاری، کاربرد سیستم گونه و کاربردی ساختاری

همچنین به طرق دیگری ‌می‌توان مدل‌ها را تقسیم بندی کرد:

• • مدل‌های مصور یا شکلی: این مدل‌ها از نظر ظاهر شبیه دنیای واقعی با مقیاس تصویری هستند.

• • مدل‌های مشابه: برای نشان دادن تمایزات در یک مجموعه؛ مانند کاربرد رنگ در نقشه کاربری یک سرزمین.

• مدل‌های سمبلی: برای توضیح سیستم­ها یا فرآیندها در مدل‌های پیش ­بینی کننده از طرح و رسم استفاده می‌کنند.

البته برای شناخت مشکلات برخی از تحقیقات، ‌می‌توان از تلفیق مدل‌های برنامه ریزی/ فرایند مدیریتی با مدل‌های نظری به مدل‌های ترکیبی دستیابی پیدا کرد و طی فرآیندی معین و تقابل مستمر آن ها به ارائه راه حلهایی در زمینه سیستم گردشگری نائل شد.

باید توجه داشت در چشم انداز و دورنمای یک سیستم، مدل‌ها در زیر مجموعه نظریه ­ها قرار می­ گیرند. نظریه های سیستم ها، دیدگاه­ های هستند که پدیده ها را تشریح ‌می‌کنند و برای اداره سیستم ها به کار گرفته می­شوند. ‌بنابرین‏ مدل‌ها در ابتدا توصیفی، سپس تشریحی و در نهایت پیش‌بینی کننده اند؛ ‌بنابرین‏ مدل‌ها، پی­ریزی و سازه­ های نظریه ها را تشکیل می­ دهند.

شکل۲-۳٫ مدل سیستم های ترکیبی برای برنامه ریزی و نظریه های گردشگری

با این مقدمه در ذیل به بررسی مهمترین دیدگاه ­ها و مدل­های ارائه شده در زمینه سیستم گردشگری با توجه بنیادی ترین آن ها (مدل­های مدل­های برنامه ریزی/ فرایند مدیریتی و مدل­های نظری) می­پردازیم:

مدل سازمان جهانی گردشگری درباره سیستم گردشگری

سازمان گردشگری جهانی(WTO) سیستم گردشگری را به دو بخش اصلی تقسیم می­ کند؛ یکی عوامل تقاضا، شامل بازارهای گردشگری بین‌المللی، داخلی (ملی و منطقه­ای) و ساکنان محلی و دیگر عوامل عرضه، مشتمل برفعالیت­ها و جاذبه­ها (جاذبه­های طبیعی، فرهنگی، تاریخی، پارکهای تفریحی، باغ وحش­ها، باغهای گیاه شناسی، آکواریم­ها و…)، محل اقامت (هتل­ها، متل­ها، هتل آپارتمان­ها، مهمانپذیرها و…)، خدمات و تسهیلات گردشگری ( دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، رستوران­ها، خرید، امور بانکی، مبادله ارز، خدمات و امکانات پستی و پزشکی و…)، حمل و نقل(هوایی، زمینی، دریایی)، امکانات و تأسیسات زیربنایی (شامل آب رسانی، برق رسانی، بهداشت، فاضلاب، دفع زباله و مخابرات) و عناصر سازمانی است (سازمان جهانی جهانگردی، ۲۰۱۳).

مدل ارائه شده از طرف سازمان جهانی گردشگری بر پایه نظریه سیستمی ‌می‌باشد؛ این مدل با توجه به دو دسته مدل­های بنیادین گردشگری در طبقه ­بندی مدل­های نظری- سیستم گردشگری کل از گونه تشریحی است.

عوامل عرضه

– جاذبه ها و فعالیت ها

– محل اقامت

– دیگر خدمات و تسهیلات گردشگری

– حمل ونقل

– دیگر تأسیسات زیر بنایی

– عناصر سازمانی

عوامل تقاضا

– بازارهای گردشگری بین‌المللی

– بازارهای گردشگری داخلی

– استفاده ساکنان از جاذبه ها و امکانات و

خدمات گردشگری

شکل۲-۴٫ عناصر سیستم گردشگری (سازمان جهانی گردشگری)

منبع: سازمان جهانی جهانگردی، ۲۰۱۳

مدل لیپر