مشکلات روانی که برای مهاجران به وجود میآید را از دو نظر میتوان بررسی کرد؛ عواملی که در کشور میزبان وجود دارد و همچنین عوامل روانی که در خود شخص موجود است، اینها دست به دست هم داده باعث سازگاری یا عدم سازگاری فرد با شرایط کشور میزبان میشود، البته این مشکلات در افرادی که محیط کشور میزبان زادگاهشان است بیشتر جلوه میکند. برای مثال کودکان افغانی که در ایران به دنیا آمده یا رشد کردهاند که در اصطلاح نسل دوم گفته میشوند به خاطر اینکه پیش زمینه ذهنی از افغانستان ندارند، نیاز به سازگاری با محیط کشور میزبان دارند و اگر این نیازشان درست از سوی جامعه برآورده نشود دچار تعارض شخصیت میشوند.
بنابرین با توجه به اهمیت موضوع مهاجرت و تاثیرات قابل توجه آن در وضعیت روحی و فرهنگی دانش آموزان برآنیم که در تحقیق خود تفاوت سبکهای اسنادی، هوش معنوی و سخت رویی دانش آموزان دختر ایرانی و اتباع افغانی بررسی نماییم.
۱-۶- روش تحقیق
این تحقیق از نظر هدف توصیفی و از نظر ماهیت علی- مقایسهای و از لحاظ روش گردآوری داده ها، میدانی است. متغیرهای کنترل عبارتاند از سن و مقطع تحصیلی، که جهت مقایسه در متغیرهای ذکرشده همسان میشوند. تحقیق حاضر از نظر گردآوری اطلاعات از نوع میدانی میباشد وجهت جمع آوری اطلاعات ازپرسشنامه استفاده گردیده است. جامعه تحقیق حاضر را دانشآموزان ایرانی و اتباع افغانی دبیرستان دخترانه اسلام شهر تشکیل میدهند. تعداد نمونه شامل ۳۶۰ نفر میباشد که ۱۸۰ نفر از اتباع ایرانی و ۱۸۰نفر از اتباع خارجی را دربرمیگیرد و مطابق با جدول مورگان محاسبه میگردد.
۱-۷- جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق
مهاجرت، تأثیراتی با ابعاد مختلف را بر ساختار خانواده و کل اعضای آن متحمل میسازد. تحقیقات انجام شده مؤید این نکته است که سیستم روانی کودکان و نوجوانان متعلق به خانواده های مهاجر به طور خاص در معرض آسیب قرار میگیرد. در واقع بزرگ شدن در خانواده مهاجر میتواند به بحرانهای ویژه دوران نوجوانی، اشکال متفاوتی داده و حتی منجر به افزایش این بحرانها گردد. بنابرین بررسی و پژوهش در زمینه تاثیرات محیطهای تحصیلی بر سیستم روانی کودکان و نوجوانان مهاجر از وظایف مهم هر جامعهای است. متاسفانه در این حوزه تحقیقات قابل توجهی صورت نگرفته است.
این تحقیق سابقاً فقط با محوریت یکی از موارد سبک اسنادی، هوشمعنوی، سخترویای زیر انجام شده و تا به حال این سه عامل با هم دریک پژوهش مورد بررسی قرار نگرفته است.
۱-۸- تعاریف نظری و عملیاتی
۱-۸-۱- سبکهای اسنادی:
تعریف نظری: از نظرهایدر (۱۹۸۵) اسناد عبارت است از فرایندی که افراد به کار میگیرند تا رویدادها یا رفتارها را به عوامل زیربنایی خود پیوند دهند. نتایجی که ما درباره علل رفتار دیگران به دست میآوریم بر ارتباطات ما تأثیر میگذارد. از اینرو اسنادها نقش مهمی در بسیاری از جنبههای رفتار اجتماعی از جمله متقاعدسازی، پیشداوری، ارتباطات درازمدت، نفوذ اجتماعی و تعارض ایفا میکنند (آذربایجانی، ۱۳۸۷: ۵۷).
تعریف عملیاتی: برای اندازه گیری سبک های اسنادی ازپرسشنامه سبکهای اسنادی (ASQ) توسط پترسون[۱۳]، سلیگمن[۱۴]، سمل، بایر، آبرامسون[۱۵]و متالکسی[۱۶] (۱۹۸۳) ساخته شده است؛ استفاده گردید.
۱-۸-۲- هوش معنوی:
تعریف نظری: این هوش برخلاف هوش عقلانی که کامپیوترها هم از آن بهره مندند و نیز هوش عاطفی که در برخی از پستانداران رده بالا دیده میشود، خاص انسان است. زوهار و مارشال هوش معنوی را یک بعد جدید از هوش انسانی معرفی کردند و به نظر آن ها هوشهایی است و برای حل مسائل مفهومی و ارزشی استفاده میشود. هوش معنوی زمینه تمام آن چیزهایی است که ما به آن ها اعتقاد و باور داریم. سوالهای جدی در مورد اینکه از کجا آمدهایم، به کجا میرویم و هدف اصلی زندگی چیست، از نمودهای هوش معنوی است.
تعریف عملیاتی:برای اندازه گیری هوش معنوی ازپرسشنامه هوشمعنوی که توسط عبدالهزاده، باقرپور، بوژمهرانی و لطفی (۱۳۸۸)ساخته شده است؛ استفاده شد.
۱-۸-۳- سخت رویی
تعریف نظری: اصطلاح سخت رویی در مورد افرادی به کار برده میشود که در برابر فشار روانی مقاوم تر هستند و نسبت به بیشتر افراد کمتر مستعد بیماری هستند. افرادی که دارای این ویژگی هستند معمولاً بر زندگی خود کنترل بیشتری احساس میکنند، نسبت به آنچه انجام میدهند تعلق خاطر بیشتری دارند، و در قبال عقاید و تغییرات جدید پذیرا هستند.
تعریف عملیاتی: جهت اندازه گیری سخت رویی ازپرسشنامه استاندارد کوباسا(۱۹۹۶)استفاده شد.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- مقدمه
فرآیندی که از طریق آن در پی کسب اطلاعات درباره فهم چرایی رفتار بر میآییم “اسناد” نامیده میشود. ما نیازمندیم علل رفتار خود و دیگران و صفات ماندگار آن ها را بدانیم. به عبارت روشنتر، اسناد به تلاش ما در فهم علل رفتار دیگران و نیز رفتار خودمان اشاره دارد (شمس اسفندآباد، ۱۳۸۴: ۱۰۶). هایدر[۱۷] نیز بیان میکند: اسناد عبارت از فرآیندی است که افراد به کار میگیرند تا رویدادها یا رفتارها را به عوامل زیربنایی خود پیوند دهند. نتایجی که ما درباره علل رفتار دیگران به دست میآوریم بر ارتباطات ما تأثیر میگذارد. ازاین رو اسنادها نقش مهمی در بسیاری از جنبههای رفتار اجتماعی از جمله متقاعدسازی، پیشداوری، ارتباطات درازمدت، نفوذ اجتماعی و تعارض ایفا میکنند.
روانشناسان اجتماعی به دلیل پیچیدگی قضیه اسناد در تحلیل آن اتفاق نظر ندارند و نظریه های بسیاری در مورد تبیین نحوه عمل آن پیشنهاد دادهاند که در حقیقت هر یک از آن ها چارچوبهایی برای فهم چگونگی تلاش ما برای ادراک دنیای اجتماعی است (آذربایجانی، ۱۳۸۷: ۵۷) . بر این اساس در این فصل ابتدا به تعریف نظریه های اسناد و عوامل آن پرداخته می شود سپس به بحث هوش معنوی و عوامل مؤثر برآن پرداخته می شود و پس از آن به عامل سخت رویی و پرداخته می شود و در نهایت به پیشینه های داخلی و خارجی اشاره می شود.
۲-۲- نظریه های اسناد
نظریه اسناد یکی از نظریه های پویای روانشناسی است که به تبیین و تشریح ادراک افراد از وقایع میپردازد. فرض اساسی این نظریه این است که افراد میخواهند بدانند چرا خود و دیگران پیامد خاصی راتجربه میکنند. مامیخواهیم علتهای نهفته درموقعیتهاوشکستها، پیروزیهاو مصیبتها، مقبولیتها یا طرد شدنهای اجتماعی مان را بدانیم. بعد از اینکه پیامدهای زندگی مان را تجربه کردیم ممکن است این سؤالها را از خودمان بپرسیم؛ چرا در امتحان شیمی رد شدم؟ چرا فلانی از دانشگاه اخراج شد؟ چرا این آدم فقیر است و یا اینکه چرا فلان نامزد انتخاباتی پیروز شد؟ پس این تئوری به دنبال علیت افراد از نتایج پیامدهایشان است (ریو[۱۸]،۱۳۸۲: ۴۶).