۸-۱ ) پیشینه تحقیق
تحقیق حاضر دارای پیشینه ی چندانی نبوده و به نوعی یکی از جدیدترین و اولین کارها در خصوص هوای پاک و الزام دولت در نظام جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید. هر چند کتاب هایی همچون حقوق محیط زیست در ایران نوشته مصطفی تقی زاده انصاری، نشر سمت، تهران ۱۳۷۴؛ و کتاب حقوق کیفری محیط زیست نوشته مصطفی تقی زاده انصاری نشر قومس، تهران، ۱۳۷۶ ؛ و کتاب محیط زیست انسان و جلوگیری از آلودگی آن، نوشته غلامعلی، بنان، انتشارات انجمن ملی حفاظت از منابع طبیعی و محیط انسانی تهران، ۱۳۵۱و کتاب صنایع مدنی و آلودگی محیط ، نوشته محمد جواد، جنیدی از انتشارات سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، تهران، ۱۳۵۲؛ و کتاب حقوق بین الملل محیط زیست، نوشته سید فضل الله، نشر میزان،تهران ، ۱۳۸۰ ؛ و کتاب آموزش بین‌المللی محیط زیست، ترجمه ی فیروزه، برومند، از انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران، تهران ۱۳۷۰؛ و کتاب کنفرانس بین‌المللی محیط زیست در ریو به نوشته احمد لواسانی، از انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران، ۱۳۷۲؛ و کتاب فرهنگ جامع محیط زیست، نوشته جعفر نوری، از انتشارات بیتا،تهران ۱۳۷۲؛ و کتاب محیط زیست، نوشته ژاک ورنیه، ترجمه ی صمدی؛ دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،تهران، ۱۳۷۳، و کتاب آلودگی هوا، یاتان لویی جی، ترجمه ی سیاوش آگاه، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران،۱۳۵۶، و کتاب حقوق حفاظت از هوا ؛ نوشته محسن عبداللهی، علی مشهدی، مسعود فریادی، نشر میزان، تهران، ۱۳۹۱ ، و کتاب ترمینولوژی حقوق محیط زیست نوشته علی مشهدی، انتشارات خرسندی، تهران، ۱۳۸۹؛ و پایان نامه هایی همچون بررسی ایجاد حقوقی پدیده ریزگردبا توجه به تعهدات بین‌المللی مربوطه به بیابان زدایی، نوشته مژگان رضوانی خلیل آباد؛ پایان نامه کارشناسی ارشد (پایان نامه حقوق محیط زیست) دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران،۱۳۹۲، و پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق محیط زیست با عنوان مسئولیت مدنی اشخاص حقوقی ناشی از خسارات زیست محیطی در حقوق موضوعه ایران نوشته هادی سلیمی، دانشکده حقوق دانشگاه محیط زیست تهران، ۱۳۹۲ و پایان نامه تغییرات آب و هوایی و مقوله سوم حقوق بشر، نوشته رامین رضایی ، (پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق محیط زیست، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ۱۳۸۹،و پایان نامه مسئویت دولت ها برای تغییرات آب و هوایی، نوشته ترانه مالک پایان نامه کارشناس ارشد حقوق محیط زیست، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ۱۳۸۹ و پایان نامه بررسی ضمانت های حقوقی مقابله با آلودگی هوا در حقوق محیط زیست ایران و فرانسه، نوشته علی مشهدی، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق محیط زیست دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ۱۳۸۶ ، و … وجود دارند اما با عنایت به منابع مذکور تفاوت های کارهای انجام شده با پایان نامه حاضر به شرح ذیل می‌باشد:
-
- اولاً موضوع حق بر هوای پاک و بررسی مبانی و الزامات آن هر چند تا حدودی در منابع مذکور مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است اما در عین حال بررسی و تحلیل محتوایی حق مذکور و بررسی نسبت آن با حقوق شهروندی برای نخستین بار در این تحقیق صورت می‌گیرد.
-
- ثانیاًً بررسی آخرین تحولات و قانونگذاری های انجام شده در خصوص حق بر هوای پاک برای نخستین بار در تحقیق حاضر انجام می‌گیرد.
- ثالثاً در هیچکدام از کارهای انجام شده به صورت معین و مشخص و با عنوان دقیق حق بر هوای پاک تحقیقی صورت نگرفته است .
۹-۱ ) نقد پیشینه تحقیق
اما در خصوص نقد پیشینه تحقیق حاضر بایستی گفت ، تحقیق حاضر از چند جهت ضعف ها و نکات منفی کارهای انجام شده در خصوص موضوع پژوهش را ندارد. یکی از ایرادات و چالش های مرتبط با کارهای انجام شده در چارچوب حق بر هوای پاک ؛ نبود نگرش جامع، یکپارچه و منسجم در خصوص حق مهم مرتبط با هوای پاک می‌باشد. از سوی دیگر در کارهایی که تاکنون انجام شده صرفاً کار مصداقی در خصوص حق بر هوای پاک انجام شده است این درحالی است که به صورت جامع، اندیشه حق بر هوای پاک مورد بررسی و ارزیابی قرار نگرفته است. از طرف دیگر بایستی گفت نسبت بین حقوق شهروندی و حق بر هوای پاک با عنایت به نظام حقوق داخلی تا کنون مورد بررسی و تحلیل انجام نگرفته است .
۱۰-۱ ) شیوه جمع آوری مطالب
شیوه جمع آوری مطلب حاضر ترکیبی از شیوه کتابخانه ای و تحقیقات می‌دانی است. در این راستا از جدید ترین کتاب های مرتبط با موضوع پژوهش استفاده خواهد شد ؛ همچنین استفاده و بهره مندی از مقالات اعم از داخلی و خارجی بخش دیگر از منابع مورد استفاده خواهد بود. استفاده از منابع اینترنتی و تحقیقات می‌دانی بویژه مصاحبه نیز مورد عنایت قرار گرفته است .
۱۱-۱ ) روش تحقیق
روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی می‌باشد . در این چارچوب پس از توصیف مفاهیم مهمی همچون حق بر محیط زیست، حق بر هوای پاک ، حقوق شهروندی ، محیط زیست و … به تحلیل محتوایی نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و تعهدات و تضمینات داخلی و بین‌المللی آن در ارتباط با حق بر هوای پاک می پردازیم . به عبارت دیگر در تحقیق و پژوهش حاضر توصیف مفاهیم و مبانی مهم و مرتبط با پژوهش و در عین حال تبیین جایگاه نظام حقوق داخلی در ارتباط با حق بر هوای پاک مورد توجه می‌باشد.
۱۲-۱ ) مشکلات و موانع تحقیق
در ارتباط با نگارش تحقیق حاضر مشکلات و موانع چندی وجود دارد که از جمله آن ها می‌توانیم به نبود منابع مکتوب کافی در خصوص حق بر هوای پاک اشاره نماییم . از سوی دیگر پراکندگی و عدم انسجام قوانین و مقررات موضوعه و نبود ضمانت اجراهای روشن و معین حقوقی در ارتباط با تضمین حق بر هوای پاک در نظام حقوقی ایران و در نهایت نبود و یا فقدان رویه ی عملی و اجرایی منسجم و یکپارچه و روشن حقوقی از دیگر موانع ، چالش ها و مشکلات تحقیق حاضر است .
۱۳-۱ ) سازماندهی تحقیق
تحقیق حاضر از دو بخش تشکیل یافته است. در بخش نخست به کلیاتی از موضوع پژوهش پرداخته ایم. مطالب این بخش در دو فصل انجام گرفته است. در فصل نخست به کلیاتی از مفهوم و شاخصه های حقوق شهروندی پرداخته ایم و آنگاه در فصل دوم به مفاهیم و مبانی مرتبط با حق بر محیط زیست پرداخته و تحلیل های لازم را انجام داده ایم. آنگاه در بخش دوم و انتهایی مطالب جایگاه حق بر هوای پاک در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران را مورد بررسی، ارزیابی و تحلیل قرار می‌دهیم . مطالب این بخش نیز در دو فصل انجام گرفته است. در فصل نخست به تاریخچه و تحلیل مفهومی موضوع حق بر هوای پاک در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران پرداخته و آنگاه در فصل دوم و انتهایی از بخش دوم مطالب به ضمانت اجرای حق بر هوای پاک و مسئولیت مدنی دولت اشاره ای خواهیم نمود .
بخش نخست : کلیات
فصل اول: جایگاه شهروندی در اندیشه حقوقی
