پیچیدگی به میزان پراکندگی[۱۱۴] و تلفیق[۱۱۵] در داخل سازمان مربوط می شود . انواع پراکندگی در ساختار سازمان بشرح زیر است :
الف ـ پراکندگی عمودی
ب ـ پراکندگی افقی
ج ـ پراکندگی مکانی
افزایش هر یک از ۳ عامل فوق باعث افزایش پیچیدگی سازمان می شود .
تلفیق که یکی دیگر از جنبه های پیچیدگی سازمان است اشاره به مکانیسم های سازمانی برای تسهیل ارتباطات ، هماهنگی و کنترل بین اجزای پراکنده سیستم دارد. بعضی از عمومی ترین مکانیسمهای تلفیق شامل قوانین و دستورالعمل های رسمی ، کمیته هاو سیستم های اطالاعات و حمایت کننده تصمیم گیری هستند . پراکندگی عمودی نیز یکی از مکانیسمهای تلفیق کننده کلیدی برای واحدهای پراکنده افقی و جغرافیایی است .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
رسمیت سازمان
از نقطه نظر ارگونومی ، رسمیت بصورت درجه استاندارد بودن مشاغل در سازمان تعریف میشود . در سازمانهای بسیار رسمی ، کارگران کنترل بسیار کمی روی آنچه که باید انجام شود دارند . در این سیستم ها اغلب طراحی سخت افزار و نرم افزار به گونه ای است که اعمال نظر کارگران را محدو.د می سازد در سازمانهایی که دارای رسمیت کمتر هستند به کارگران اجازه دخالت بیشتر در تصمیم گیری داده میشود و بنابر این کارگران قادرند بیشتر از ظرفیت فکری شان استفاده کنند .
تمرکز
تمرکز به مفهوم تصمیم گیری رسمی فرد در یک واحد یا سطح سازمان است . تمرکز باعث می شود که کارگران اعمال نظر محدودی در تصمیماتی که شغل شان را متأثر میسازد داشته باشند..
بطور سنتی تمرکز در شرایط زیر مطلوب است :
الف ـ هنگامی که دیدگاه جامعی مورد نیاز است مانند تصمیم گیری استراتژیک
ب ـ هنگامی که کار در محیطی بسیارپایدار و قابل پیش بینی صورت میگیرد.
ج ـ در تصمیم گیری های مالی و قانونی که بطور مشخص در صورت تمرکز ، تصمیم گیری مؤثرتر صورت میگیرد .
د ـ هنگامی که مزایای عمده تمرکز قابل بیان باشد .
عدم تمرکز در شرایط زیر مطلوب است :
الف ـ هنگامی که کار در محیطی ناپایدار و یا غیر قابل پیش بینی صورت میگیرد .
ب ـ هنگامی که شغل مدیر نیازمند پردازش اطلاعات و ظرفیت تصمیم گیری زیاد است .
ج ـ هنگامی که ورودی های پایه به فرایند تصمیم گیری ضرورت دارد.
د ـ فراهم کردن انگیزش شغلی بیشتر برای کارگران
ه ـ جلب نگرش بیشتر کارگران نسبت به سازمان و حمایت از تصمیمات با مشارکت کارگران
ارتباط ماکرو ارگونومی و میکرو ارگونومی
در مجموع، ماکرو ارگونومی تسهیل کننده و زمینه ساز طراحی سیستم در سطح میکرو ارگونومی و تعیین کننده سازگاری اجزای سیستم با ساختار کلی آن است . به بیان سیستمی ، این رویکرد، بهینه سازی مشترک زیر سیستم های فنی و انسانی را در گستره سازمانی امکان پذیر میسازد .نتیجه این امر ، تضمین بیشتر عملکرد بهینه سیستم و اثر بخشی آن شامل ایمنی ، سلامت ، راحتی ، انگیزش و کیفیت زندگی است(ابطحی،۷۴:۱۳۷۳)
۲-۱۴-۸٫ارگونومی و کیفیت
در یک سازمان سه عنصراساسی قابل تعریف است: کارفرما، کارگر و مشتری. این عناصر به‌ترتیب به بهره‌وری، شرایط کار وکیفیت به شدت علاقمندند. ازطرفی اگر بخواهیم به بهره‌وری(خواسته کارفرما یا صاحب‌صنعت) و کیفیت (خواسته‌مشتری) دست یابیم، چاره‌ای جزفراهم کردن شرایط کار مناسب برای‌کارگران در سطح سازمان نداریم.
شکل (۲-۳): مدل علایق سازمان(صدرا ابرقویی،۱۳۸۸)
ارگونومی با هدف قراردادن‌مستقیم بهبود شرایط کار بامشارکت کارگران در تمام سطوح‌سازمان و ارتقای کیفیت زندگی‌کاری، برآن است تا به خواسته مشتریان یعنی کیفیت محصولات وخدمات و خواسته کارفرما یعنی بهره‌وری، جامه عمل بپوشاند(صدرا ابرقویی،۱۳۸۸،ص۳۲۰).
روشن است که بهبود شرایط کار، زمینه‌ساز بهره‌وری و کیفیت‌بوده و پیش نیاز آن تلقی میشود و عکس این رابطه صادق نیست. در ارگونومی شواهد فراوانی‌وجود دارد که نشان می‌دهد تعامل‌ناقص بین انسان و تکنولوژی یا بین‌انسان و شرایط محیطی نامساعدمی‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری‌گردد. متخصصان ارگونومی تلاش‌کرده‌اند تا بهبودهای حاصل‌ازارگونومی را با افزایش بهره‌وری یاکاهش ضایعات (انسانی) توجیه‌کنند. شرایط نامساعد محیطی وفیزیکی که باعث ناراحتی انسان‌می‌شوند، با خطاهای کیفی مرتبط هستند. به عبارت دیگر ناراحتی‌می‌تواند باعث برهم خوردن تمرکزیا فعالیت‌های جبرانی شود که باوظیفه اصلی تداخل می کند.همچنین ناراحتی انسان می‌توانددرک وی را دچار اختلال نماید. ازطرفی شرایط نامساعد محیطی‌می‌تواند عامل کاهش‌دهنده انگیزه‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند که‌حدود یک سوم نواقص کیفی به‌دلیل شرایط نامناسب ارگونومیکی‌ایجاد می‌شوند و با بهبود این‌شرایط قابل رفع هستند.
ارگونومی و کیفیت، همپوشانی زیادی بایکدیگر دارند و محور اساسی‌اشتراک آنها توجه به نیازهای انسان‌و برآوردن آنهاست. ارگونومی روشی را ارائه می‌کندکه به پایداری سیستم‌های کیفیت‌کمک می‌کند. ایجاد کیفیت درفرایندهای تولیدی یا خدماتی، بادر نظر گرفتن قابلیت‌ها وظرفیت‌های انسانی آسانتر محقق‌می‌شود.
از طرفی رویکرد ارگونومی به بهبود در سازمان، انسانی‌تر از رویکرد به کیفیت است، زیرا درکیفیت، توجه به رضایت مشتری‌خارجی سازمان است، در حالی‌که‌برای مشتریان داخلی (کارگران) دراین فلسفه مدیریتی هیچ نسخه‌پیچیده‌ای وجود ندارد، ولی نقطه‌شروع در ارگونومی، مشتری داخلی‌یعنی کارگر است(حقیقی،۲۲:۱۳۸۳)
بدیهی است بدون فراهم کردن شرایط مناسب‌کاری برای کارگران (مشتریان‌داخلی) که با ارگونومی و عمل به‌اصول و روش‌های آن قابل حصول‌است، نیل به کیفیت و جلب‌رضایت مشتری خارجی محال‌به‌نظر می‌رسد.
در دنیای امروز نگاه به‌ارگونومی، به منزله پیش شرط وپیش زمینه گسترش مباحثی‌همچون تی کیو ام[۱۱۶] در سطح‌سازمان‌های تولیدی و خدماتی‌است و چنانچه اصول و روش‌های‌ارگونومی در سطح سازمان به کارگرفته شده و به عنوان یک‌استراتژی در مسیر تحقق اهداف‌سازمانی پذیرفته شود، نیل به‌اهداف کلان کیفیت و بهره‌وری،همچنین تسهیل و توانایی رقابت‌سازمان در بازارهای ملی، منطقه‌ای و جهانی محقق میشود.
۲-۱۵٫ارگونومی مشارکتی
ارگونومی مشارکتی ، مشارکت فعال تمام سازمان در توسعه و اجرای دانش ارگونومی با حمایت کامل مدیریت به منظور ارتقاء شرایط محیط کار ، کیفیت و بهره وری است. از ویژگیهای ارگونومی مشارکتی آن است که کارکنان را قادر می سازد ارگونومی را بعنوان یک دانش و همچنین بعنوان یک تکنولوژی فراگیرمحسوب کنند و از آن برای حل مشکلات محیط کارشان استفاده کنند.
در سالهای اخیر ، گرایش قابل توجهی به سمت ارگونومی مشارکتی وجود داشته است که بخشی از آن ناشی از زمینه های اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی است. جامعه و نیروی کار امروز روش های مدیریتی مربوط به پنجاه سال قبل را نمی پذیرند زیرا امروزه تاکید زیادی بر کیفیت و مشتری گرایی وجود دارد و تحقق این امر نیازمند مشارکت بیشتر نیروی کار است. درحال حاضر رویکرد ارگونومی مشارکتی در سازمان بعنوان رویکردی موثر جهت تحول سازمانها ، بهره وری و رضایتمندی کارکنان پذیرفته شده است(حقیقی،۱۳۸۳).
از آنجا که بهبود مداوم در سازمان بدون مشارکت کلیه نیروهای درگیر در سازمان امکان پذیر نیست و مدیریت به تنهایی توان و امکان ارزیابی تمامی فعالیتها را در سازمان ندارد ، جلب مشارکت همه به منظور ایجاد بهبود در سازمان ضروری است و انجام این مهم باعث احساس مالکیت نسبت به کار ، شکوفا شدن خلاقیت ها و ارائه پیشنهادات می گردد.
در ارگونومی مشارکتی هدف آن است که با معرفی و آموزش دانش کاربردی ارگونومی در کلیه سطوح سازمان ، کارکنان با بهره گرفتن از این دیدگاه جدید و با عطف به تجربیات شغلی شان قادر شوند ، پیشنهادات مناسب ، عملی و ساده (بدون هزینه و کم هزینه) درجهت بهبود سازمان و شرایط محیط کار ارائه نمایند.
از ارکان اصلی پرداختن به ارگونومی مشارکتی در سازمان آموزش است. آموزش ارگونومی بصورت کارگاهی است و درابتدا از بین مدیران ارشد سازمان گروهی که علاقمندی بیشتری به موضوع دارند (حداکثر ۱۵ نفر) انتخاب و در یک کارگاه ارگونومی تخصصی ظرف چند هفته مبانی و اصول دانش ارگونومی توسط متخصصین ارگونومی به آنان آموزش داده می شود. این تیم ،آموزش ارگونومی را در سطح سازمان با همراهی متخصصین ارگونومی انجام می دهد. هدف از تشکیل این تیم آموزش دهنده ، بومی کردن دانش ارگونومی در سازمان است.
یکی دیگر از ارکان ارگونومی مشارکتی ، تشکیل گروه های کوچک کاری (تیم) و کار تیمی و همچنین استقرار سیستم پیشنهادات مبتنی بر آن است. بعد از اجرای موفقیت آمیز کارگاههای آموزشی ارگونومی و استقرار سیستم پیشنهادات مبتنی بر تیم های کاری انتظار می رود که با گذشت زمان برنامه ارگونومی مشارکتی که درابتدا توسط متخصصین ارگونومی از خارج به سازمان وارد شده بود بتدریج به افراد داخل سازمان بطورکامل منتقل شود. برنامه ای که نهایتاً قادر است از داخل سازمان به حل مشکلات آن بپردازد.
از مزیت های ارگونومی مشارکتی به دو مزیت زیر اشاره می شود :
۱٫ارگونومی مشارکتی فرصتی را فراهم می کند که کارکنان دارای دانش و تجربه منحصر بفردی می شوند (عملکرد سیستم فراتر از مجموع عملکرد اجزای آن است) و بنابراین مشارکت آنان درک روشنتری از انواع مسائل موجود و راه حل های ارائه شده را بدست می دهد.
۲٫مشارکت دادن کارکنان در تجزیه و تحلیل ، توسعه و اجرای تحول سازمانی (پروژه ارگونومی مشارکتی) زمینه ساز ایجاد احساس مالکیت بیشتر نسبت به کار و سازمان و نگرش بیشتر در اجرای تغییرات است(شرعی،۱۷۲:۱۳۸۵)
مشارکت کارکنان در تعریف صحیح از مسائل مربوط به کار و ارائه راه حل های مناسب امری ضروری است. کارکنانی که طی سالهای متمادی یک کار را انجام می دهند اغلب ایده های عالی و راه حل های عملی و ساده ارائه می نمایند که غالباً بدون هزینه و یا با هزینه کم می توان این تغییرات را جهت بهترکردن سیستم انجام داد. آنها منابعی را ارائه می دهند که می توان بطور کامل از آنها استفاده نمود. بعلاوه ، وقتی خود در ارائه پیشنهادی سهیم باشند براحتی هر تغییری را پذیرا خواهند شد.
۲-۱۶٫شاخه های دانش ارگونومی
ارگونومی علمی چند نظامه است که در چهار حیطه عمده زیر فعالیت دارد:
