عزت نفس جسمانی : این قسمت بیشتر مربوط به رضایت فرد از جسم خود می‌باشد در دختران این رضایت مربوط به وضعیت ظاهری آن ها می‌باشد و در پسران مربوط به و ضعیت عضلانی و توانایی بدنی آن ها است که می‌تواند در افزایش عزت نفس تاثیر داشته باشد
انواع عزت نفس
ــ عزت نفس بالای واقعی: این و عزت نفس بسیار کمیاب و ایده آل است و میتوان گفت عوامل اولیه شکل دهنده این نوع عزت نفس می‌باشند و عوامل ثانوی مؤثر بر آن نقش خود را با توجه به واقعیات اجتماعی ،خانوادگی، جسمی و تحصیلی ایفا می‌کند
ــ عزت نفس نرمال واقعی : این نوع عزت نفس برای هر فردی نشان خوب و سلامتی است و بدین معنی است که فرد خود را با آنچه دارد و ندارد می شناسد و به محدودیتهای خود واقف و آگاه است.
عزت نفس بالای کاذب :این نوع عزت نفس که از آن به کبر و غرور و خود ستایی و خود بزرگ بینی یاد می شود و نباید آن را با عزت نفس واقعی اشتباه گرفت در حقیقت غرور ، خود ستایی و لاف زدن نشانه های از ضعف عزت نفس هستند چرا که اگر فرد واقعاًبه خود اعتماد داشته باشد وبرای خود ارزش واعتبار قائل باشد نیاز به لاف زدن وخودستایی جهت تاثیر قرار دادن وجلب توجه کردن ندارد .(اسلامی نسب ،۱۳۸۲).
از این عزت نفس به توهم عزت نفس هم یاد می شود ممکن است تصویری از اعتماد واطمینان رادر ما به نمایش بگذرد که همه را فریب دهد این عزت نفس کاذب وسیله ای غیرمنطقه ای به منظور کاستن از اضطراب ونداشتن احساس امنیت خاطر است می‌خواهد جای عزت نفس واقعی رابگیرد اما این اتفاق نمی افتد ممکن است از طریق کسب شهرت ،ثروت وعمل جراحی پلاستیک و…باشد درکل ممکن است این عوامل به مااحساس بهتری بدهد اما دلیل عزت نفس واقعی درما نیست.(قراچه داغی /۱۳۷۹، روان شناسی عزت نفس).
عزت نفس پایین کاذ ب : این نوع عزت نفس را به احساس حقارت یاد می‌کنند اگر عوامل مذ کور درنوع عزت نفس نتواند نقش خود را به خوبی ایفا نمایند فردبه احساس حقارت دچار می شود به عنوان مثال اگر در مدرسه پاره ای از مربیان ومعلمان شاگردان را به علت آنکه از عهده انجام دروس خود بر نیامده اند به طور مستقیم وغیر مستقیم مورد سر زنش و تحقیر قرار دهند وعوامل متعددی هم به این مسئله دامن زند فردرا دچار احساس حقارت می‌کند وعزت نفس او را پایین می آورد “آدلر” بادیدی مثبت به احساس حقارت می نگرد ومی گوید : انسان از نظر طبیعت ارگانیزمی حقیر وزبون است.(منصوری،۱۳۶۸)
به نقل از قراچه داغی :” ذهنی که به خود اعتماد کند سبکبال وبانشاط است”.
استفاده از مکانیسم های دفاعی در عزت نفس
چگونه می‌توانیم واقیعت را تعریف کنیم ؟ واقیعت چیزیست که می بینیم بنابرین از یک لحاظ خودمان واقیعت خودنمان را خلق می‌کنیم. گاهی واقیعت تصوری خود را طوری تغییر شکل می‌دهیم تا خود را از احساسات منفی محافظت کنیم این کار را با به کار بردن مکا نیسم های دفاعی یا راهبرد هایی برای پیشگیری از اضطراب انجام می‌دهیم . افرادی که عزت نفسشان ضعیف است ممکن است به رفتارهای دفاعی وخود حمایتی دست بزنند وبه استفاده بیش از حد از راهبردهای دفاع روانی تمایل داشته باشد همه ما معمولاً از مکانیزم های دفاعی استفاده می‌کنیم رایج ترین این مکانیزم ها در زیر بیان شده اند :
انکار: افرادی که عزت نفس ضعیفی دارند ممکن است در مقابل اطلاعات وگفته هایی که با نگرش منفی آن ها نسبت به خود تطا بق ندارد بیش ازاندازه ازمکانیسم انکار استفاده می‌کنند برای مثال زنی که عزت نفس ضعیفی دارد هر گاه که تمجیدی ازشوهرش درباره ظاهرش می شنود ممکن است آن را انکار کند یا توجیح دیگری کند .مثلاً می‌گوید”اواین حرف می زند فقط برای اینکه من خوشحال شوم” ممکن است علت توجیح زن این باشد که تعریف و تمجید مخالف چیزی باشد که او در باره خود باور دارد .
سرکوبی : در مقابل انکار که واقیعت بیرونی است سرکوبی دفاعی است در برابر تهدید درونی . فرد از آنچه سرکوب می شود آگاهی ندارد و ممکن است به سرکوب احساسات خود دست بزند تا از اضطراب درونی جلوگیری کند سرکوبی موجب دور شدن قسمتی از فرد می شود اغلب این افراد افسرده می‌شوند .
فرافکنی : اگر بعضی خصوصیات و ویژگی‌های داشته باشیم که از وجود آن اطلاع نداشته باشیم یا نخواهیم نسبت به آن آگاه باشیم یکی از روش های برخورد با آن این است که آن را به دیگران نسبت دهیم در این کار را به صورت اغراق آمیز انجام دهیم برای مثال :اگر شما زود رنج یا تحریک پذیر باشید ممکن است همسر خود را به تند خو بودن متهم کنید در این صورت با صراحت ادعا خواهید کرد که او” مشکل” دارد.و این نشان از عزت نفس پایین شما ست.
واکنش وارونه : شامل ابراز شدید یک احساس متضاد با احساس سرکوب شده است برای مثال، اگر این احساس سرکوب شده اگر انسان خوبی نیستید داشته باشید ممکن است به شیوه ای رفتار کنید که احساس کنید یک انسان بسیار خوبی هستید .( گنجی ، ۱۳۸۳)
عوامل مؤثر بر عزت نفس
تجارب ، موفقیتها و شکست‌ها: در طول زمان ، تاریخچه موفقیت یا شکست و اسنادهای مربوطه تاثیر پایداری بر عزت نفس و انتظارات فرد در آینده به جای می‌گذارد.افرادی که دارای سابقه مستمر موفقیت باشند دارای انتظارات مکرر موفقیت می‌باشند افزون بر این چون شایستگی یک بخش مهم عزت نفس است .این گونه افراد در عزت نفس در سطح بالای قرار دارنددر مقابل اشخاصی که سابقه نسبتاً ثابتی از شکست دارند دارای عزت نفس سطح پایینی هستند و پژوهش نشان داده است که برای اغین دو گرو ه نتایج موفقیت آمیز و شکست معنای متفاوتی دارند.
وضع هوشی و ذهنی : به نظر می‌رسد افراد با ضریب هوشی بالا تر ، توانایی بیشتری برای ادراک عزت نفس خویشتن خواهند داشت .
وضع عمومی بدنی و ساخت اندام : می‌تواند در پایین و بالا بودن عزت نفس افراد تاثیر گذار باشد .
ازدواج : که اگر موفقیت آمیز بوده باشد در این صورت باعث بالا رفتن اعتبار و عزت نفس فرد می شود و یا بالعکس .
اعتقادات مذهبی و فرهنگی : که در عزت نفس افراد می‌تواند تاثیر گذار باشد
رادیو تلویزیون : هم به نوبه خود در این امرموثر است .
تفکرات منطقی و غیر منطقی : افکار انسان‌ها چه به صورت منطقی و غیر منطقی در عزت نفس بی تاثیر نیست سابقه بیماری روانی : این موضوع هم به صورت های مختلف در افراد تاثیر می‌گذارد.
موقیعت خانوادگی دراجتماع : در نظرمجسم کنید فرزند یک پدر یا مادرمعتاد بودن و قرار گرفتن در موقعیت ضعیفی در جامعه می‌تواند تا اندازه ای برای فرد ناراحت کننده و دشوار باشد .
وقایع ناراحت کننده : که فرد آن را تحمل کرده‌است مانند ، خوشونت جسمانی از سوی والدین یا بچه های دیگر ، بد زبانیها ،فحاشیها واهانت ها در عزت نفس شخص تاثیر گذار می‌باشد .
آموزگاران در دوران تحصیل : افراد نسبت به پیام‌های که آموزگاران منتقل می‌کنند حساسند بنا براین معلمان و دبیران هم در سازندگی و یانابودی عزت نفس افراد شرکت دارند.
برادران و خواهران : رفتار محبت آمیز و محترمانه ای که می‌توانند نسبت به یکدیگر داشته باشند .
دوستان : میزان احسا س وفا داری و اخلاص و صمیمیت آن ها د ر عزت نفس تاثیر دارد
.(مهدوی دامغانی ،۱۳۷۹) .
