مفهوم شناسی
در این فصل مباحث تعاریف، تاریخچه شناسی، دسته بندی جرایم رایانه ای، مصادیق محتوای مجرمانه، ویژگی های جرایم رایانه ای، مسائل وچالش های بین‌المللی جرایم رایانه ای ولزوم تعاون بین‌المللی بیان گردیده است.
مبحث اول- تعاریف :
گفتاراول) رایانه :
رایانه وسیله یادستگاهی است که می‌تواند اطلاعات وبرنامه های کار رادرحافظه اش نگهداری کند وطبق دستورات موجود دربرنامه های مذبور، اطلاعات رابپذیرد وبعد از پذیرش به صورت اطلاعات وگزارش های خروجی مشخص ارائه کند.[۱]
رایانه به عنوان ابزاری قدرتمنددراختیارکلیه کسانی که دردنیای امروزی زندگی می‌کنند قرارگرفته است وبه جرئت می توان گفت افراد ناگزیرازبکارگیری رایانه درانجام کارها می باشندبطوری که عدم آشنایی بارایانه وعدم استفاده ازآن باعث می شودکه یک فرد نتواند در کارهایش پیشرفت داشته باشد.
امروزه هیچ زمینه ای ازعلوم وفنون را نمی توان یافت که به طریقی درحل مشکلات یا بهبودکارایی خود ازرایانه استفاده ننماید. رایانه هادرمراقبت های پزشکی، طبابت وسیستم های اطلاعات مورداستفاده قرارمی گیرند.دربازرگانی،رایانه هاجهت کاهش فشارحاصل ازرقابت وتقاضاهای مشتریان مورد استفاده قرارمی گیرند.درصنعت،رایانه هاجهت اتوماسیون خط تولیدبکارمی روند.[۲]
گفتار دوم) جرایم رایانه ای:
هر جرمی که قانون گذار به صراحت رایانه را به منزله موضوع یاوسیله جرم جزء رکن مادی آن اعلام کرده باشد،جرم رایانه ای نامیده می شود،این تعریف دو دسته ازجرایم را دربرمی گیرد:
الف- جرایم رایانه ای محض:
یعنی آن دسته ازجرایمی که ارتکاب آن ها قبل ازپیدایش رایانه واجزای فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان پذیرنبوده اندمثل دسترسی غیرمجازبه وب سایت ها و سامانه ها ازطریق هک وکرک یاتولیدوانتشارنرم افزارها،ویروس های رایانه ای.
ب- جرایم رایانه ای سنتی:
یعنی آن دسته ازجرایم قدیمی که درحال حاضر رایانه واجزاء فناوری اطلاعات وارتباطات به عنوان ابزارارتکاب آن استفاده شده وانجام جرم سنتی راتسهیل واثرآن راتوسعه داده‌اند مثل استفاده ازرایانه وابزارهای رایانه ای درجعل اسناد و اوراق بهادار.
درتعریف موسع، جرم رایانه ای «هر جرمی است که قانون گذار به صراحت رایانه رابه منزله موضوع یاوسیله جزء رکن مادی آن اعلام کرده باشدیاعملاً رایانه به منزله موضوع یاوسیله ارتکاب جرم درآن نقش داشته باشد». این تعریف علاوه برجرایم دسته قبل، آن دسته از جرایم سنتی رانیز که با استفاده ازرایانه وفناوری اطلاعات ارتکاب یابندرابدون اینکه تغییری درعنصرمادی آن هاصورت گرفته باشدیا قانون‌گذار رایانه را جزء این عنصربرشمرده باشد مشمول این عنوان می‌داند[۳].
گفتارسوم) پلیس فتا :
پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران یا پلیس سایبری ایران با نام مختصر فتا، یک واحد تخصصی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است .پلیس فتا یکی از مرجع های رسمی در برخورد با جرایم رایانه‌ای است،کلاهبرداری اینترنتی، جعل، سرقت اینترنتی، هک ونفوذ، جرائم سازمان یافته رایانه‌ای، موارد سوء اخلاقی و تجاوز به حریم خصوصی افراد دسترسی غیر مجاز، برداشت اینترنتی غیرمجاز از حساب‌های بانکی اشخاص، شنود غیرمجاز، جعل رایانه‌ای، تخریب و اخلال در داده ها و سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی، سرقت و کلاهبرداری، جرایم علیه اخلاق عمومی، هتک حیثیت و نشر اکاذیب، استفاده غیرمجاز از پهنای باند بین‌المللی برای برقراری ارتباطات مخابراتی، تولید و آموزش بدافزارها یا نرم افزارهای ارتکاب جرایم سایبری و گذرواژه و اطلاعات کاربران از جمله موضوعاتی است که مورد پیگیری پلیس فتا قرار می‌گیرد.
این واحد در ۳ بهمن ۱۳۸۹ (۲۳ ژانویه ۲۰۱۱) به فرمان اسماعیل احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی ایران شروع به کار کرد. این اقدام را می‌توان واکنش پلیس به انتشار کرم رایانه‌ای استاکس نت وهمچنین مقابله با کنترل فضای سایبرتوسط مخالفان حکومت ایران بعد از نا آرامی ایران پس از اعلام نتایج انتخابات ۱۳۸۸دانست.ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات برای فعالیتهای علمی، اقتصادی، اجتماعی در جامعه اطّلاعاتی، حفاظت و صیانت از هویت دینی و ملّی، مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطّلاعات برای پیشگیری از تبدیل شدن این فضا به بستری برای انجام هماهنگی‌ها و عملیات برای انجام و تحقّق فعالیتهای غیرقانونی و ممانعت از تعرّض به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه در فتا ازجمله وظایف و مأموریت‌های پلیس فضای تولید و تبادل اطّلاعات ناجاست.
در اواخر سال ۱۳۸۷ دبیرخانه پلیس فتا در ستاد ناجا راه اندازی گردید که شامل کمیته های مطالعات تطبیقی،کمیته تجهیزات ومنابع انسانی، مالی، کمیته خسارت و سازمان بود و ریاست آن نیزبه سردار سرتیپ کمال هادیانفر واگذارشد.درنهایت سندراهبردی این نیرو در ۱ اسفند ۱۳۸۷ به تصویب هیئت وزیران رسید واین یگان شکل گرفت.
گفتارچهارم) حقوق جزا :
درمعنای عام عبارت است ازشعبه ای از علم حقوق که هدف آن پیش‌بینی ومجازات کارهایی است که مغایرنظم اجتماعی است .این شامل حقوق جزای ماهوی وآئین دادرسی کیفری است.
درمعنای خاص فقط شامل حقوق جزای ماهوی است که جرم ها را تعریف ومشخص می‌کند ومجازات آن ها وشروط مسئولیت کیفری را بازگومی کند. اگرازجرائم اختصاصی بحث کند نام آن حقوق جزای اختصاصی و اگرازجرائم عمومی گفتگو نمایدنام آن حقوق جزای عمومی است[۴].
مبحث دوم )تاریخچه شناسی :
در دهه ۱۹۷۰ مقالات زیادی پیرامون جرائم رایانه ای در روزنامه‌ها و در بعضی از کتاب‌ها نوشته شد ولی با توجه به اینکه آن نوشته ها مبتنی بر تحقیقات تجربی نبوده است لذا ارزش علمی نداشته تا بتوان به آن ها استناد کرد. نخستین تحقیقاتی که پیرامون جرائم رایانه ای صورت گرفت در آمریکا بود که این تحقیقات به قضیه کلاهبرداری ازطریق سوء‌استفاده از ۵۶ هزار مورد بیمه به ارزش حدودا ۳۰ میلیون دلار اشاره کرد. مورد دیگر، قضیه «هراشتات» در آلمان مربوط به معاملات ارزی خارجی بود که مبلغ ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار مارک از حساب ارزی بانک هراشتات خارج و همین امر موجب ورشکستگی این بانک و وارد شدن خسارت به مشتریان شد. در دهه ۱۹۸۰ جرائم رایانه ای فقط محدود به جرایم اقتصادی نبوده و دیگر زمینه‌ها را هم که جنبه اقتصادی نداشته شامل می‌شود مانند دستکاری رایانه بیمارستان‌ها، جعل اسناد با بهره گرفتن از رایانه و دست یافتن به اطلاعات خارجی محرمانه آمریکا، انگلستان و چند کشور دیگر وفروختن این اطلاعات. در دهه ۱۹۹۰ که شبکه جهانی (اینترنت) فراگیر شد جرائم رایانه ای از جنبه اقتصادی وسیع‌تر شده و ابعاد جدید‌تری به خود گرفته است.[۵]
گفتار اول) تاریخچه پیدایش جرایم رایانه ای :
