جدول ۲ ـ ۱ ـ مراحل اساسی تحول سیستم‌های اطلاعات مدیریت

مراحل

زمان

عنوان

ویژگی

۱

۶۴ ـ ۱۹۶۰

محاسبات منفرد

(توسعه کاربردهای اداری)

ـ برنامه های کاربردی تقلیل هزینه های حسابداری.

ـ ضعف مدیریت در بهره گیری کامل از منابع پردازش الکترونیکی.

ـ گرایش به سوء استفاده از ظرفیت بیکار سیستم در اواخر افزایش دهد.

ـ عدم برگشت هزینه های پردازش از سوی کاربران.

ـ مدیران پردازش گر داده ها در سازمان ارتقاء می‌یابند.

ـ کاربردهای شاخص: لیست‌های حقوق، نگهداری حساب‌های دریافتی و پرداختی، تنظیم فاکتورهای فروش.

۲

۶۹ ـ ۱۹۶۵

محاسبات متمرکز

(توسعه

سازمان‌های پردازش الکترونیکی)

ـ ابراز علاقه به استفاده از برنامه های کربری در تمام زمینه‌ها.

ـ هزینه های بالا جهت توسعه و نگهداری سیستم.

ـ مستندسازی ضعیف.

ـ تقاضای زیاد جهت برنامه نویسان.

ـ عملیات پردازش الکترونیکی داده ها و هزینه ها نامرئی بودند.

ـ کاربردهای شاخص : نگهداری دفاتر کل، پیش‌بینی، بودجه بندی، کنترل موجودی.

۳

۷۴ ـ ۱۹۷۰

کنترل و

محدودیت‌های مدیریتی

ـ انجماد (عدم توسعه) کاربرها و تأکید بر نظارت بر سیستم‌های موجود.

ـ کنترل بودجه سیستم‌های پردازشی الکترونیکی، هیچگونه وجه اضافی جهت پردازش الکترونیکی اختصاص نمی‌یافت.

ـ حرکت به سوی تمرکز بخشیدن به پردارش کامپیوتری به منظور اعمال صرفه جویی مالی.

ـ اجبار به کنترل و اعمال استانداردها.

ـ به کارگیری سیستم‌هایی به منظور اخذ هزینه از کاربرانی که از سیستم‌های پردازش الکترونیکی استفاده می‌کنند.

ـ بازسازی کاربردهای دفتری.

۴

۷۹ ـ ۱۹۷۵

افزایش

نقش کاربران

ـ گرایش به سمت استفاده از بسته های نرم افزاری.

ـ مشارکت بیشتر کاربران در فعالیت‌های پردازش الکترونیکی.

ـ پیرایش پایگاه داده ها و محاسبات توزیعی جهت تکامل بیشتر MIS.

ـ برنامه نویسی ساختاری جایگاه محکمی‌در توسعه پیدا می‌کند. این عمل موجب می‌شود که کارگزاری نقش خود را از دست بدهد و به فعالیت‌های تحلیل و طراحی اهمیت داده شود.

۵

۸۵ ـ ۱۹۸۰

تعامل

کاربر ـ ماشین

ـ اوایل دهه ۱۹۸۰ ریز کامپیوترها به عنوان سیستم‌های پردازش مجزا و نه به عنوان سیستم‌های تک منظوره به کار گرفته شدند.

ـ در سال‌های میانی این دهه ریزکامپیوترها از طریق تکنولوژی شبکه به کامپیوترهای مرکزی متصل شدند.

ـ سیستم‌های کاربر ـ آشنا، آماده و تجاری مد نظر قرار می‌گیرند.

ـ نوید آغاز سیستم‌های پشتیبانی تصمیم گیری (D.S.S)

ـ بسته های نرم افزاری پردازش کلمات مورد نظر قرار گرفتند.

ـ نوید پیدایش مکانیزه کردن عملیات اداری.

ـ شروع کار تجربی در سیستم‌های خبره و هوش مصنوعی

ـ کاهش اهمیت وظایف برنامه نویسی کاربردی که اکنون با وظایف مدیریتی پایگاه و داده ها تداخل نموده است.

منبع : مأخوذ : «صرافی زاده» و «پناهی»، ۱۳۸۰، صص ۹۵-۱۹۳

در حال حاضر (رضائیان، ۱۳۸۵) جنبشی در جریان است تا از «هوش مصنوعی^[۴۷]» برای حل مسائل مدیریتی استفاده کنند، یعنی این که رایانه را به گونه ای برنامه ریزی کنند که بتواند مانند ذهن انسان برخی از کارهای استدلال منطقی را صورت دهد. یک شاخه فرعی هوش مصنوعی تحت عنوان «سیستم خبره^[۴۸]» بیشترین توجه را به خود جلب ‌کرده‌است. یک سیستم خبره مانند یک متخصص در یک زمینه خاص انجام وظیفه می‌کند. یک محدودیت سیستم خبره در این است که نمی‌تواند هوش فرد را توسعه دهد. یک راه برای غلبه بر این محدودیت استفاده از «شبکه‎های عصبی^[۴۹]» است که شبیه‎سازی‎های الکترونیکی و ریاضی از مغز انسان است. به طور کلی به همه‎ی سیستم‎هایی که از هوش مصنوعی استفاده می‎کنند «سیستم‎های مبتنی بر دانش^[۵۰]» گفته می‎شود. در دهه ۱۹۹۰ برخی از سازمان‌آموزش‌ها، بر روی سیستم‎های مبتنی بر دانش برای حل مسائل مدیریتی سرمایه‎گذاری سنگینی کرده‎اند.

۲ـ ۴ ـ انواع سیستم‌های اطلاعاتی

سیستم‎های اطلاعاتی را به انواع مختلفی طبقه بندی می‌کنند که در زیر به چند نمونه از آن اشاره می‌کنیم. برین^[۵۱] (۱۹۹۷) عقیده دارد که “انواع سیستم‎های اطلاعاتی شامل: ۱٫ سیستم‎های پشتیبانی عملیات^[۵۲]، که این سیستم‌آموزش‌ها از پردازش اطلاعات مورد نیاز برای عملیات روزمره کسب و کار پشتیبانی می‌کنند؛ و ۲٫ سیستم‎های پشتیبانی مدیریت^[۵۳]، که این سیستم‌ها نیازهای تصمیم گیری مدیریت عالی، میانی و سرپرستی را پشتیبانی می‌کنند” (ص ۲۹).

سیستم‎های پشتیبانی عملیات (لاودن، ۲۰۰۰) شامل سیستم‎های پردازش مبادلات^[۵۴]، سیستم‎های کنترل‎پردازش^[۵۵] سیستم‎های خودکار اداری^[۵۶] می‌باشد. سیستم‎های پشتیبانی مدیریت نیز به سه دسته تقسیم می‌شود که شامل: سیستم‎های گزارش دهی مدیریت، سیستم‎های پشتیبان تصمیم^[۵۷] و سیستم‎های اطلاعات مدیران اجرایی^[۵۸]
می‌باشد.

سیستم های اطلاعاتی

سیستم های پشتیان عملیات

سیستم های پشتیبانی مدیریت

سیستم

گزارش دهی مدیریت MRS

سیستم

پشتیبانی تصمیم DSS

سیستم های اطلاعات مدیران اجرایی

سیستم

پردازش مبادلات TDS

سیستم

کنترل پردازش PCS

سیستم

خودکار اداری OAS

شکل ۲ ـ ۱ ـ نمودار انواع سیستم‌های اطلاعاتی

منبع: «لاودن»، ۲۰۰۰، ص ۳۸

در زیر مهمترین و پر کاربردترین انواع سیستم اطلاعات مدیریت مورد بررسی قرار گرفته است.

۲ ـ ۴ ـ ۱ـ سیستم پشتیبانی تصمیم^[۵۹] (DSS)

“سیستم پشتیبانی تصمیم‎گیری سیستمی‌است که به منظور پشتیبانی از تصمیم گیرندگان در سطوح مختلف سازمان با تأکید بر تصمیمات شبه ساختاری و غیرساختاری طراحی و به کار گرفته می‎شود. این سیستم از طریق مدل سازی می‎تواند مسائل پیچیده و راهکاری بر اساس منطق پیشنهاد دهد” (صرافی زاده، ۱۳۸۴، ص ۶۰).

روساخر و اولسون^[۶۰] (۲۰۰۸) عقیده دارند که “سیستم‌های پشتیبان تصمیم در سطح میانی سازمان کار می‌کنند. آن ها سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه هستند که با ارائه اطلاعات تعاملی^[۶۱] به مدیران آن ها در طول فرایند تصمیم گیری پیشتبانی می‌کنند” (ص ۶۹).

صرف نظر از اینکه سیستم پشتیبانی تصمیم چگونه تعریف شود به صورت مفهومی‌چهار عامل ضروری را شامل می‎باشد. نیومن^[۶۲] (۱۹۹۴) باین می‌کند که “این عوامل ضروری عبارتند: ۱٫ داده ها، ۲٫ مدل‌های تصمیم گیری، ۳٫ یک رابطه (صفحه کلید و مانیتور به عنوان رابطه کاربرد کامپیوتر)، ۴٫ تصمیم گیرنده‌ها” (ص ۱۶۴). “سیستم‌های پشتیبانی تصمیم، بر روی مشکلات بیشتر ساختار یافته تمرکز دارد” (بست^[۶۳]، ۲۰۰۲، ص ۳۶۰).

درجه ساختار یافتگی مشکلات

تصمیمات غیر ساختار یافته تصمیمات ساختار یافته

شکل ۲ ـ ۲ : رابطه سیستم پشتیبانی تصمیم و درجه ساختار یافتگی مشکلات

منبع : «مک لئود»^[۶۴]، ۱۹۹۵، ص ۳۶۰