تعداد چاههای عمیق
تعداد چاههای نیمه عمیق
تعداد قناتها
تخلیه (میلیون متر مکعب)
۱۳۴۹
۲۳۱
۳۸۲
۲۱۲
۹۵
۱۳۵۳
۲۷۵
۲۹۰
۲۱۰
۴۵۰
۱۳۶۲
۱۰۷۵
۳۶۹
۱۸۵
۷۸۰
۱۳۷۹
۱۲۹۰
۹۱
۸۰
۹۶۰
کیفیت خاکهای منطقه
به جهت تولید بیشتر محصول پسته با کیفیت بهتر و بالاتر و برای استفادهی هر چه بهتر از اراضی کشاورزی رفسنجان، تحقیقاتی در این منطقه به عمل آمده است. نتایج این تحقیقات که در مورد ترکیبات و نوع خاک بوده است، نشان داده است که اراضی کشاورزی رفسنجان که عمدهی آنها به کاشت پسته اختصاص دارد، خاکی نسبتاً سبک و مناسب دارند و علاوه بر این که شور هستند، قابلیت نفوذپذیری بسیار بالایی دارند که به تدریج در اثر آبیاری از شوری آن کاسته شده و خاک مطلوب به دست می آید.
متوسط PH خاک در منطقه ۹/۷ میباشد، که این میزان همواره در حال نوسان بوده است. به طور کلی خاک این منطقه از نظر مواد غذایی فقیر بوده و به جز پتاسیم، که به میزان زیادی در خاک وجود دارد، بقیه مواد معدنی و آلی مورد نیاز گیاه از طریق کودهای شیمیایی و حیوانی تأمین میگردد.[۷]
چاه دریا
چاه دریا منطقهای است که در فاصلهی ۳۴ کیلومتری شمال شرقی رفسنجان قرار گرفته است. اطراف این چاه را تا شعاع ۷-۸ کیلومتری، ماسههای روان و تپه ماهورهایی احاطه کرده است. دهانهی چاه به شکل قیف بزرگی است که اقطار دهانهی بیضی شکل آن به ترتیب ۴۰ و ۵/۳۶ متر است و قسمت تنگ تر این قیف که در عمق ۱۷ متری قرار دارد، اقطاری در حدود ۱۲ و ۱۳ متر دارد. جنس بدنهی این چاه از سطح زمین تا عمق ۱۷ متری از لایه های سست شن، ماسه، کمی رس و رگه های قلوه سنگی تشکیل شده است. طبق اظهار نظر اهالی محل، چندین سال پیش از آب چاه دریا برای کشاورزی استفاده میشده است، که بعدها با پایین رفتن سطح آب، استفاده از آن مقدور نبوده است.[۸]
شهرک صنعتی رفسنجان در سال ۱۳۶۰ تحت نظارت شهرداری رفسنجان با وسعت ۶۰ هکتار شروع به کار نموده است. این شهرک با داشتن کلیه امکانات زیربنایی آمادهی احداث کارخانههای مختلف بوده است. لازم به ذکر است که تاکنون کارخانههای زیادی از جمله کارخانه نئوپان، کارخانه سیم لاکی، کارخانه نساجی، کارخانه گاز اکسیژن در این شهرک مورد بهره برداری قرار گرفتهاند.
۴-۱-۳- وجه تسمیه
در این باره نظرات متفاوتی اظهار شده، از آن جمله این که نام قبلی این شهرستان «سنجان» بوده و سیل عظیمی آن را نابود کرده، از آن پس این دیار را «رفت سنجان» گفتند به تدریج «ت» حذف شد و واژه رفسنجان شکل گرفت. اگر چه رفسنجان منطقه سیلخیزی است و مؤلف جغرافیای کرمان نیز از سیل مهیب سال ۱۳۶۵ هجری قمری یاد میکند که «خانههای قلعه و بیوتات و حمام و کاروانسرای بیرون قلعه را به کلی منهدم ساخت و از حیّزآبادی انداخت. اکنون از عمارات قدیم، همان نارین قلعه باقی است و دیگر اثری از آبادی آنها نیست و به این واسطه اهالی آن جا متفرق شده در توابع رفسنجان به سر میبرند» با این حال این نظر چندان درست به نظر نمیرسد. مؤلف وجه تسمیه شهرهای ایران در این مورد مینویسد: «اصل کلمه رفسنجان به صورت رفسنگان و یا رفسنگ ذکر شده که معنی لغوی آن مس است و سپس به صورت معرب، رفسنجان آمده است».
رفسنجان، اولین بار در متون تاریخی قرن هشتم مربوط به عصر آل مظفر(۷۹۵ ـ ۷۱۳) ذکر شده، در کتاب تاریخ آل مظفر تألیف محمود کتبی، نام منطقه یک بار به صورت «روسنجان» ثبت شده که به نظر میرسد اشتباه کاتب یا کاتبان باشد. تعبیر دیگر، ناشی از معادن غنی مس در منطقه است. رفسنجان از دو کلمه «رفسن» و «کان» تشکیل یافته. رفسن در زبان فارسی باستان معنای مس میدهد و کان هم به معنای معدن و هم به معنای جا و محل آمده است. رفسنکان با گذشت زمان به رفسنجان معرّب گردیده است. صاحبنظران دیگری عقیده دارند: «فسنگان در رفسنگان با افشانیدن و پشپخیدن به معنای عصاره گرفتن رابطه دارد. طبق این نظر از زمانهای قدیم در منطقه رفسنجان فعلی تا حدود یزد، قومی ساکن بودند به نام اسرگرته، این قوم در گرفتن شیره گیاهان مخصوصا هوم مهارت داشتند. هوم گیاه مقدسی بوده که از آن شراب خاصی میساختند و این شراب را در مراسم ویژهای مینوشیدند. «ان» در آخر رفسنجان هم برای نسبت هست و هم برای نشان دهنده آبادانی و جایی هست که آب و میوه فراوان دارد». (در میان همه اظهارنظرها، «رفسنکان» صحیحتر به نظر میرسد، زیرا از دیرباز این منطقه به عنوان معدن غنی مس شناخته شده بود و امروز نیز مس سرچشمه از جمله بزرگترین معادن مس جهان به شمار میرود.
۴-۲- بخش دوم: مراسم جشن و شادی
آداب و رسوم و سنتها
سنن و آداب و رسوم رایج در میان هر ملت یا گروهی بیانگر هویت فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی آن ملت است. چنان که با بررسی آنها میتوان به سیر تکامل فرهنگی و اجتماعی آن جامعه پی برد و نیز میتوان با خصوصیات و ویژگیهای فردی و اجتماعی افراد آن آشنا شد و حتی وضعیت اقتصادی افراد را شناخت. در واقع آداب و رسوم هر ملت معرفی بر غنای فرهنگی و ارزشها یا ضد ارزشهای آن ملت است. در این بخش مروری بر آداب و رسوم مردم این خطه داریم که ممکن است بسیاری از آنها میراث گذشتگان باشد و برخی دیگر نیز عمر چندانی ندارند و احتمال این که در دیگر نقاط کشور نیز رواج داشته باشند، وجود دارد. اگر چه ناگفته پیداست که در این منطقه نیز پایبندی به یک سری سنن اشتباه وجود دارد و حتی در بعضی موارد این تقید بسیار محکم و شاید متعصبانه است. لذا لازم است که افراد جامعه به ویژه نسل جوان به شناخت آگاهانه از سنن و آداب و رسوم جامعه ی خود دست یابند و با به شناخت آگاهانه از سنن و آداب و رسوم جامعه ی خود دست یابند و با جدا کردن سنتهای به جا و پسندیده از رسوم غلط و ناصحیح راه را به خطا نروند.
در رفسنجان آداب و رسوم خاصی که جدای از کرمان و یا سنتهای جاری ایران باشد وجود ندارد. اعیاد و وفیات هر دو مورد احترام مردم هستند و در روزهای عید، مردم با پوشیدن لباس نو و تمیز، به دیدار بزرگان فامیل و دوستان و بستگان میروند و زیارت اهل قبور بر ایشان از اهمیت خاصی برخوردار است. در روزهای ماتم و عزا نیز استفاده از لباس سیاه و شرکت در مجالس عزاداری برابر سنت ایرانیان مرسوم است. برخی از آداب و رسوم مردم رفسنجان به این شرح است. همچنین سعی کردهایم تا با گردآوری و ذکر برخی از ضرب المثلهای رایج در میان مردم این شهر، در راه معرفی هر چه بیشتر فرهنگ مردم این ناحیه به سایر هم وطنان گام برداریم.
۴-۲-۱- ازدواج
مراسم عروسی در رفسنجان
ابتدا مادر و خواهر داماد به بهانه آب خوردن و یا موضوعی دیگر به خانه عروس میروند، پس از احوال پرسی چند دقیقه مینشینند. مادر دختر که از صحبت آنان حدس زده است که برای خواستگاری آمدهاند، دختر را به بهانهای فرا میخواند که چای و شیرینی تعارف کند. مادر و خواهر داماد با اشتیاق و علاقه لبان او را می بوسند تا ببینند دهانش بوی بد میدهد یا خیر و دستی به زلفان او میکشند که معلوم نمایند موهای او طبیعی است یا مصنوعی و سخن خنده آوری گفته تا با خندیدن دختر طرز قرار گرفتن دندانها و نحوه خنده او را ببینند. قد و قیافه او را در نظر گرفته تمام آن چه را دیدهاند در خانه خود برای داماد تعریف کنند و اگر مورد پسند او قرار گرفت به طور رسمی از دختر خواستگاری کنند. برای خواستگاری مادر و خواهر داماد با عمه و یا خاله داماد به خانه عروس میروند، پس از احوال پرسی و چند لحظهای نشستن، مادر داماد می گوید «برای کار – کی یا دیدن یارکی» به این جا آمدهایم.
مادر عروس میگوید: «قدمتان بر چشم» چه کار دارید؟ مادر داماد میگوید: «اگر کاری نداریم، ولی یاری داریم و موضوع خواستگاری را بیان می کنند و شمهای از هنر و اخلاق و درآمد داماد را یادآور میشوند. مادر عروس موکول به در میان گذاردن با پدر عروس مینماید. از طرف خانواده عروس در خصوص مسائل خانوادگی و اخلاقی داماد. پس از تحقیق جواب مساعد یا غیر آن داده می شود، اگر جواب مثبت بود، وقتی را برای تعیین مهریه معلوم می کنند که پدر و مادر و پدر بزرگ داماد و یا با یک نفر از بستگان طراز اول او به منزل پدر عروس میروند. پس از توافق بر سر مهریه، یک شب را معین می کنند که مهریه به طور رسمی معلوم گردد. برای رسمی نمودن مهریه، از اقوام درجه یک داماد و عروس دعوت به عمل می آید که به آن «مهر طی کنان» میگویند. در آن جلسه به صورت ظاهر گفت و شنودی انجام می شود، پس از توافق سه صلوات میفرستند و مادر داماد یک انگشتر طلا به انگشت عروس و گردن بندی طلاب به گردن او می اندازد. یک جلد قرآن نیز به عروس هدیه میدهد. مشهور است هر مقدار که مهریه باشد، نصف آن را باید عروس جهاز همراه خود بیاورد که کمتر چنین عملی انجام می شود. پذیرایی شب مهر طی کنان از شیرینی و میوه و شام به عهده پدر عروس است.