طی سال های ۱۷۶۷-۱۷۵۴ در حمله فرانسوی ها به سرخپوستان بومی آمریکا نیروهای انگلستان با چهره ای ظاهراً بشر دوستانه به کمک سرخپوستان بومی برخاسته، با اهدای ملحفه، دستمال و پارچه های آغشته به ویروس آبله به آنان عده کثیری را به کام بیماری و مرگ ‌کشانند. طی جنگ جهانی اوّل، ارتش آلمان به آلوده کردن علوفه حیوانات و احشامی که برای متفقین ارسال می‌شده است، پرداخته است. ارتش مذکور گوسفندانی که از رومانی به روسیه ارسال می‌شده اند را با باسیل آنتراکس و بورخولدریا مالئی، آلوده می‌کند و دست به آلوده کردن ۴۵۰۰ رأس قاطر متعلق به سواره نظام فرانسه با بورخولدریا مالئی می‌زند. ژاپن در سال های ۱۹۴۵-۱۹۳۲ در شهر مَنچوری چین، اهداف مرتبط با جنگ های بیولوژیک خود را بر روی زندانیان این شهر به آزمون می‌گذارد و زندانیان را پس از آلوده کردن به باسیل آنتراکس، مننگوکوک، شیگلا، بورخولدریا مالئی، سالمونلا، ویبریو کلرا، یرسینیا پستیس، ویروس آبله و سایر عوامل عفونت زا مورد مطالعه قرار داده و همچنین تعدادی از شهرهای کشور چین را مورد حملات بیولوژیک، قرار می دهد و منابع آب و غذای آنان را با عامل سیاه زخم، شیگلا، سالمونلا، ویبریو کلرا و یرسینیا پستیس، می‌آلاید و محیط های کشت عوامل میکروبی را به سوی خانه های مسکونی، پرتاب نموده و یا بوسیله هواپیما های نظامی و به صورت افشانه به سوی آنها شلیک می کند و حتی در حملات هوایی خود هر بار حدود پانزده میلیون کک آلوده به باسیل طاعون را به سوی مردم آن کشور، رها می کند و گاهی شراره های این آتش افروزی، دامنگیر خود او نیز می‌شود، به طوری که در سال ۱۹۴۲ در اردوگاه چکیانگ، حدود ده هزار نفر از افراد ارتش ژاپن دچار وبا، اسهال خونی و طاعون شده حدود ۱۷۰۰ نفر آنان قربانی این بیماری ها گردیده و بعداً مشخص می‌شود که منبع این همه گیری ها را جنگ‌افزارهای بیولوژیکی تشکیل می‌دهد که به منظور استفاده در حملات بیولوژیکی به وسیله خود ژاپنی ها تهیه شده بوده است. دیگر اینکه ارتش آلمان در سال ۱۹۴۵ در شمال غربی بوهمیا^[۱۸۶] منابع عظیم آب آشامیدنی مردم را آلوده به فاضلاب می کند و نیروهای انگلیس و آمریکا نیز بارها به تولید و مصرف این سلاح ها پرداخته با بهره گیری از تکنولوژی جدید به مدرنیزه کردن این سلاح ها پرداخته اند.^[۱۸۷]

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در مجموع، اغلب کشورهای صنعتی جهان و در راس آنها روسیه، آمریکا، انگلستان، فرانسه، ژاپن و کانادا انواع سلاح های بیولوژیک را تولید و بعضاً مورد استفاده نیز قرار داده اند به طوری که از باسیل آنتراکس هر شش کشور، از کوکوباسیل بروسلا کشورهای روسیه، آمریکا، فرانسه و کانادا، از کلامیدیا پسیتاسی روسیه، از مایکوباکتریوم توبرکولوزیس فرانسه، آلمان، ژاپن، انگلستان و آمریکا، از بورخولدریا مالئی فرانسه، ژاپن، انگلستان و روسیه، از توکسین تتانوس آلمان، ژاپن، انگلستان و روسیه، از ویبریو کلرا، آلمان، ژاپن، انگلستان و روسیه، از یرسینیا پستیس فرانسه، انگلستان، آمریکا و روسیه، از ویروس ابولا ژاپن، از ویروس عامل تب خونریزی دهنده کره جنوبی، از توکسین بوتولینوم همــه این کشورها به جز آلمان، استفاده نموده یا به تولید آن اقدام کرده اند^[۱۸۸] و همه این وقایع، حاکی از قدمت افکار و اعمال بیوتروریستی است.

بند ج: عوامل جذب تروریست ها به بیو تروریسم

می توان به موارد زیر به عنوان عوامل مهمی که باعث شده دولت ها و نیز گروه ها و افراد، جذب سلاح های بیولوژیک و بکارگیری آن در عملیات خرابکارانه و بیوتروریستی گردند، اشاره نمود:
۱- برای تولید و بکارگیری سلاح های بیولوژیک داشتن علوم و مهارت های نسبی میکروب شناسی کافیست. به عبارت دیگر حتی در کشورهایی هم که از لحاظ علم میکروب شناسی خیلی پیشرفت نداشته اند ساخت این نوع سلاح ها عملی است. همینطور افراد و گروه هایی هم که روی این مسأله کار می کنند می توانند اقدام به ساخت سلاح های بیولوژیک برای عملیات خرابکارانه نمایند.^[۱۸۹]
۲- بزرگترین سد یا مانع برای مسلح شدن به اینگونه عوامل بیولوژیک شاید عدم دسترسی به اینگونه عوامل باشد که البته این مانع هم مانعی غیرقابل تفوق نیست و هر کشور، گروه یا فردی با سعی و تلاش می تواند به عوامل دلخواه دسترسی پیدا کند.
۳- تولید سلاح های بیولوژیک از لحاظ قیمت بسیار ارزان است و وسایل پخش کننده این عوامل هم که بصورت آئروسل است از طریق منابع تجارتی براحتی قابل تهیه است. بسیاری از دستگاه های پخش کننده مواد دیگر را می توان براحتی برای پخش عوامل بیولوژیک تغییر کاربری داد.^[۱۹۰]
۴- فعالیت های بیوتروریستی در محیط شهرها بدون اینکه جابجایی زیادی برای عوامل بکاررونده حادث شود براحتی و آسانی قابل انجام می باشد. لذا می توان از کشت های تازه عوامل میکروبی در اینگونه عملیات خرابکارانه یا بیوتروریستی استفاده نمود. این مسأله از این جهت مهم است که نگهداری و انبارکردن و همینطور جابجایی زیاد عوامل بیولوژیک باعث کاهش قدرت زنده ماندن و حدت بیماری زایی سوشهای میکروبی می گردد.^[۱۹۱]
به هر حال با گسترش تکنولوژی و روش های کشت و تکثیر پاتوژن های بیماری زا به نظر می رسد در آینده یکی از مهمترین نگرانی های دولت ها و ملت ها حملات بیوتروریستی باشد. مهندسی ژنتیک و پیشرفت های اخیر در علم کشت سلول نگرانی ها را افزایش داده است زیرا ممکن است تروریست ها با ایجاد تغییر در ساختمان سلولی عوامل خطرناک بیوتروریستی سبب پاتوژن تر شدن آنها و افزایش سرعت انتشار آن گردند.
البته با تمام تفاصیل فوق نباید این امر را فراموش کرد که با توسل به اقدامات پیشگیرانه وضعی می توان احتمال وقوع این گونه جرایم را تا حد زیادی کاهش داد. از این رو برنامه ریزی اصولی برای مقابله با این پدیده در ابعاد شهری، محلی و کشوری بسیار واجد اهمیت می باشد. از اینرو می بایست در قبال وقوع آن مهیا و آماده بود. با توجه به اینکه عملیات خرابکارانه بیولوژیک در چهار برهه زمانی یعنی قبل از بحران، شروع بحران، حین بحران و بعد از بحران یک شهر (و حتی یک کشور) را در بر می گیرد برنامه ریزی دقیق در هریک از برهه ها ضروریست.

گفتار سوم: تروریسم شیمیایی

سلاح های شیمیایی که به آن بمب اتمی فقرا نیز گفته می شود، می تواند به راحتی مورد استفاده تروریستها قرار گیرد. امروزه در تخاصمات بین کشورها نسبت به چند دهه اخیر کمتر از این سلاح ها استفاده می شود. زیرا در صورتی که دو جناح متخاصم طی نبرد از این سلاح ها استفاده نمایند، علی الاصول به دلیل فجایع بسیاری که حادث می شود، شکست یا پیروزی معنای خود را از دست می دهد. اما این قاعده در خصوص تروریسم صدق نمی کند زیرا معمولاً هر چقدر نتایج حاصل از عملیات تروریستی وخیم تر باشد تروریست ها به اهداف خود نزدیکتر می شوند.^[۱۹۲] در این گفتار سعی می شود به تبیین مفهوم تروریسم شیمیایی و تاریخچه استفاده از سلاح های شیمیایی و همچنین عوامل جذب تروریست ها به این شیوه خاص ارتکاب ترور، پرداخته شود.

بند الف: مفهوم تروریسم شیمیایی

تروریسم شیمیایی عبارت است از به کارگیری سلاح های شیمیایی علیه افراد جامعه برای ایجاد رعب و وحشت و به منظور دستیابی به مقاصد سیاسی. در این نوع از تروریسم از مواد و عوامل شیمیایی در بمب ها و یا موشک ها علیه اهداف غیر نظامی استفاده می شود. سلاح های شیمیایی عموماً سموم بسیار کشنده ای هستند که ممکن است به صورت افشانه، مایع یا گاز انتشار یابند.
یک حمله شیمیایی ساده در فضای باز که بدون برنامه ریزی وسیع و تنها با بهره گرفتن از یک بمب جاسازی شده در یک کامیون صورت گرفته باشد ممکن است باعث مرگ چند صد نفر شود. حمله شیمیایی به یک فضای شلوغ و بسته می تواند جان چند هزار نفر را بگیرد.^[۱۹۳]
سلاح های شیمیایی به پنج دسته عمده تقسیم می شوند:
۱- عوامل خفه کننده چون کلرین و فسژن که به بافت شش ها آسیب می رسانند.
۲- عوامل خونی مثل سیانید هیدروژن که مانع از انتقال و جذب اکسیژن می شوند.
۳- عوامل تاول زا مثل گاز خردل که بافت های بدن به خصوص پوست ، چشم ها و بافت های داخلی شش را می سوزانند و به آنها آسیب می رسانند.
۴- عوامل اعصاب چون تابون و سارین که با از کار انداختن یک آنزیم حیاتی در سیستم عصبی به مرگ انسان منجر می شوند.
۵ – عوامل تهوع آور مثل کلروپیکرین، آدامزیت و دی فنیل سیانو آرسین. ^[۱۹۴]

بند ب: پیشینه تروریسم شیمیایی

شاید بتوان گفت سابقه تاریخی استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن انسانها به زمانی بر می گردد که افراد با آغشته کردن آب و غذای دشمنانشان به انواع سموم آنها را از پای در می آوردند. اما با امکاناتی که امروزه فن آوری های مختلف برای بشر پدید آورده دامنه استفاده از چنین حربه هایی بسیار گسترده گردیده است.
در ابتدای قرن حاضر، سلاح های شیمیایی به صورتی گسترده در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت. نقطه آغاز آن تهاجم نیروهای آلمانی در ۲۲ آوریل ۱۹۱۵ در نزدیکی ایپر^[۱۹۵] با بهره گرفتن از گاز کلرین بود. در خلال این جنگ، قریب به ۱۲۵ هزار تن گاز شیمیایی مورد استفاده قرار گرفت و آمار کشته شدگان به واسطه کاربرد سلاح های شیمیایی، بین ۵۳۰۰۰۰ تا ۱۳۰۰۰۰۰ نفر بود. به نظر می رسد در سال ۱۹۲۵نیروهای اسپانیایی نیز در مراکش از گاز خردل استفاده کرده بودند. حتی بعد از امضای پروتکل ژنو در سال ۱۹۲۵ مبنی بر ممنوعیت به کارگیری سلاح های شیمیایی، این سلاح ها در فاصله زمانی بین دو جنگ جهانی توسط ایتالیا در اتیوپی و توسط ژاپن در چین مورد استفاده قرار گرفت. همچنین بر اساس برخی از گزارشات، انگلستان نیز در فاصله زمانی بین دو جنگ جهانی از سلاحهای شیمیایی در منطقه خاور میانه استفاده کرده است.^[۱۹۶]
امریکا و اتحاد جماهیر شوروی در خلال جنگ جهانی دوم و جنگ سرد مقادیر بسیار زیادی از انواع سلاح های شیمیایی تولید کردند. آمریکا به انباشت قریب به سی هزار تن انواع عوامل شیمیایی مبادرت کرده بود که در حال حاضر مشغول به از بین بردن آنها در هشت نقطه در خاک خود و همچنین در منطقه در جزیره جانستون آتول^[۱۹۷] واقع در اقیانوس آرام می باشد. روسیه رسماً به داشتن چهل هزار تن انواع عوامل شیمیایی اعتراف کرده است، اما برخی میزان واقعی این عوامل را حدود دویست هزار تن می دانند. این کشور متعهد شده که تمام سلاح های شیمیایی را که از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده است را نابود کند، اما در برنامه های آن در عمل، به واسطه برخی مشکلات مالی، وقفه هایی ایجاد شده است. همچنین تمامی کشورهای دارنده این سلاح های مرگبار تعهد کرده اند که بر اساس کنوانسیون تسلیحات شیمیایی، تمامی رزادخانه های شیمیایی خود را نابود کنند. با این حال گمان می رود برخی کشورها با وجود پیوستن به این کنوانسیون برنامه های تسلیحات شیمیایی خود را به صورت پنهان ادامه می دهند. برخی از این کشورها عبارتند از لیبی، سوریه، مصر، چین، کره شمالی، تایوان، میانمار و ویتنام.^[۱۹۸]
پس از جنگ جهانی دوم نیز سلاح های شیمیایی مورد استفاده قرار گرفت که نمونه ی بارز آن استفاده گسترده عراق از این سلاح ها در جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۹۸ برابر با ۱۳۵۹-۱۳۶۷ ه.ش) بود. از نمونه های اخیر به کارگیری سلاح های شیمیایی می توان به احتمال استفاده این سلاح ها در جنگ داخلی یمن، استفاده ی لیبی از سلاح های شیمیایی علیه قوای نظامی چاد در سال ۱۹۸۷ اشاره کرد.
سلاح های شیمیایی درعملیات تروریستی نیز به کرات مورد استفاده قرار گرفته اند. به عنوان یک نمونه از این نوع تروریسم می توان به حمله پنهانی فرقه ای بودایی با نام «آئوم شینریکیو»^[۱۹۹] اشاره کرد. این اقدام تروریستی در ماه ژوئن ۱۹۹۴ با بهره گرفتن از گاز عامل اعصاب در شهر ماسومرتو ژاپن توسط این گروه صورت گرفت و سپس در ماه مارس ۱۹۹۴ حمله ای مشابه با بهره گرفتن از گاز عامل اعصاب سارین به شبکه مترو توکیو انجام گرفت. از آنجا که شیوه ی انتشار این عامل توسط این فرقه مؤثر نبود، تلفات گسترده ای به بار نیاورد و فقط ۱۲ نفر کشته شدند. با این وجود این اقدام رعب وهراس گسترده ای را در کشور ژاپن به وجود آورد.^[۲۰۰]

بند ج: عوامل جذب تروریست ها به سلاح های شیمیایی

دستیابی به سلاح های شیمیایی در مقایسه با سلاح های هسته ای و بیولوژیکی آسانتر است. تقریباً تمامی کشورها می توانند با در اختیارگیری دانش فنی و منابع لازم حداقلی از قابلیت تسلیحاتی شیمیایی را در خود ایجاد کنند. بسیاری از عوامل غیر دولتی نیز می توانند به سلاح های شیمیایی هر چند از انواع ابتدایی آن دست یابند. دست یابی تروریست ها به سلاح های شیمیایی کار دشواری نمی باشد. زیرا ساخت یک بمب شیمیایی ساده اما مؤثر صرفاً به موارد ذیل نیازمند است:
۱- حداقل یک انسان باهوش و دارای آموزش های فنی لازم. برای مثال فردی که دارای تجربه عملی در زمینه شیمی یا مهندسی شیمی باشد.
۲- حداقل یک تکنیسین که قادر به ساخت دستگاه های ساده برای انتشار عامل شیمیایی باشد.
۳- یک آزمایشگاه با تجهیزات لازم.
۴- یک کارگاه کوچک.
یادآوری پنج نکته زیر ضروری بنظر می رسد:
۱_ بسیاری از مواد اولیه شیمیایی لازم برای تولید عوامل شیمیایی جنگی ساده اما کارامد –همانند عواملی که در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت- دارای کاربردهای قانونی صنعتی نیز بوده و در بازار موجود است.
۲_ تولید مقادیر زیادی از برخی عوامل شیمیایی ساده اما مؤثر از مواد اولیه شیمیایی مناسب مستلزم بهره مندی از دانش متوسطی از شیمی، تجهیزاتی که براحتی قابل دستیابی است و چندساعت یا چند روز کار می باشد.
۳_ با تولید انبوه عوامل شیمیایی مورد نظر ظرف چند روز و تقریباً به سادگی می توان یک سلاح شیمیایی کشتار جمعی تولید نمود.
۴_ گرچه برخی جوانب یک برنامه تسلیحاتی شیمیایی پنهان دارای ویژگی های بارزی است که ممکن است مورد مشاهده سازمانهای هشیار مجری قانون واقع شود اگر این برنامه ها با دقت طراحی شود و به اجرا درآید می توان این شواهد را از دید این سازمان ها پنهان نگه داشت.
۵_ گرچه کارایی حملات شیمیایی در فضای باز به گستردگی تأسیسات تولید سلاح شیمیایی و بزرگی و تعداد سلاح مورد استفاده بستگی دارد اما یک برنامه ساده تسلیحات شیمیایی می تواند سلاحی تولید کند که قادر است در صورت کاربرد در فضایی سربسته و پرجمعیت هزاران نفر را به کام مرگ بفرستد^[۲۰۱].
مطالب فوق الذکر به وضوح بیانگر این بود که این شیوه از ارتکاب عملیات تروریستی به دلیل سهولت ارتکاب و نتایج بسیار وخیمی که به دنبال دارد، یک خطر جدی علیه صلح و امنیت بشر محسوب می گردد. لذا اتخاذ فوری تدابیر پیشگیرانه در این خصوص از اهمیت بسیاری برخوردار است.

فصل سوم: راهکارهای پیشگیرانه وضعی از تروریسم

مقدمه:

هدف اصلی این فصل تبیین و بررسی نقش راهکارها و تکنیک های پیشگیری وضعی از جرم تروریسم با توجه به شیوه ها و ابزار ارتکاب آن می باشد.

ارزیابی میزان احتمالی خطر وقوع تروریسم برای پیشگیری وضعی از آن ضروری است. این امر مستلزم شناسایی آماج این جرم می باشد. آماج جرایم تروریستی می تواند تأسیسات، وسایل، فضاها، مواد و یا اشخاص باشد. موارد ذکر شده همانگونه که در تقسیم بندی فصل دوم نیز لحاظ شده بود، می تواند موضوع و یا وسیله ارتکاب جرایم تروریستی باشد. بنابراین قدم اول پیشگیری وضعی شناسایی آماجی است که میزان احتمال خطر بزه دیدگی آنها قابل توجه باشد.
بررسی اقدامات تروریستی واقع شده این ادعا را به اثبات می رساند که در اکثر قریب به اتفاق موارد تروریست ها اهداف خود را به طور تصادفی و اتفاقی انتخاب نمی کنند بلکه آماجی را مورد هدف قرار می دهند که دارای جذابیتی خاص باشد.^[۲۰۲]
در فصل دوم با بررسی مصادیق، شیوه ها و ابزارهای ارتکاب عملیات تروریستی مشخص گردید چه آماجی برخوردار از جذابیت برای ارتکاب عملیات تروریستی می باشد. در این خصوص می توان به آماج هایی از قبیل: شخصیت های برجسته سیاسی، تأسیسات هسته ای، مواد هسته ای، بیولوژیکی و شیمیایی که می توانند در ساخت بمب های با قدرت تخریبی زیاد مورد کاربرد قرار گیرند، فضاهای عمومی شلوغ، سایت ها ی امنیتی کشورها و… اشاره نمود.
به طور کلی تروریست ها تلاش می کنند عملیات خویش را به نحوی انجام دهند که این اقدامات به لحاظ اهمیت و خصوصیت آماج جرم یا نحوه ارتکاب انعکاس رسانه ای گسترده ای را در پی داشته باشد. برای مثال تأسیساتی را انتخاب می نمایند که از اهمیت خاص بر خوردار باشد یا اینکه اشخاصی را ترور می نمایند که دارای جایگاه ویژه ای در نظام سیاسی باشند یا موادی را به کار می برند که قدرت تخریبی زیادی داشته باشند.
از این رو بدیهی است اقدامات پیشگیرانه وضعی می بایست حول این آماج صورت پذیرد تا بتواند نقش بسزایی را در پیشگیری از این جرم ایفاء نماید. علاوه بر این می بایست این اقدامات به گونه ای منسجم و برنامه ریزی شده اعمال گردد.