۲-۳-۸ دیدگاه‎های مختلف و ابعاد در مورد رفتار شهروندی سازمانی
در مورد رفتار شهروندی سازمانی تعاریف متعددی وجود دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
رفتار شهروندی را به عنوان رفتارهایی توصیف می‌کنند که فراتر از (ماورای) عملکرد وظیفهای و مهارت فنی قرار می گیرند، به عبارت دیگر رفتارهایی مانند حمایت،تایید و پشتیبانی از محیط، بافت وشرایط روانشناسی، اجتماعی و سازمانی را شامل می‌شود که به عنوان تسهیل کننده های اصلی انجام وظایف عمل می‌کنند (والتر برمن^[۳۸]،۲۰۰۱، ص ۱).
رفتار شهروندی بیانگر فعالیت های کاری مرتبط، داوطلبانه و اختیاری است و به طور غیر مستقیم و ضمنی از طریق توصیف رسمی شغل و سیستم های پاداش سازماندهی شده و در نهایت کارائی و اثربخشی وظایف سازمان را ارتقاء میدهد ( علی محمد^[۳۹]،۲۰۰۴، ص۲۹).
در تعریفی دیگر از ارگان، وی رفتار شهروندی سازمانی را به آن دسته از رفتارهایی اطلاق می‌کند که کارکنان سازمان در آن اثربخشی عملکردشان را صرف نظر از اهداف بهره وری شخصی ارتقاء می دهند. مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند، اما با این وجود توسط وی انجام و باعث بهبود موثر وظایف و نقش های سازمان می شوند(اپل بام و همکاران،۲۰۰۴).
همانطور که گفته شد مفهوم رفتار شهروندی سازمانی دارای تعاریف متعددی بوده و هم چنین از دیدگاه های مختلف دارای ابعاد و انواع گوناگونی میباشد.
۲-۳-۹ ابعاد رفتار شهروندی سازمانی
۲-۳-۹-۱ پودساکف و همکاران
پودساکف و همکارانش در مطالعات خود به هفت بعد مشترک از سی نوع متفاوت رفتار شهروندی اشاره کرده اند:

1. 1. رفتارهای کمک کننده^[۴۰]: رفتارهای کمک کننده شامل کمک کردن داوطلبانه به دیگران و یا جلوگیری از اتفاق افتادن مشکلات مربوط به کار می باشد.

1. 1. رادمردی^[۴۱]: رادمردی نوعی از رفتار شهروندی سازمانی است که نسبت به رفتارهای کمک کننده توجه بسیار کمتری به آن شده است. ارگان (۱۹۹۰) رادمردی را به عنوان تمایل به تحمل شرایط اجتناب ناپذیر ناراحت کننده در کار بدون شکایت و ابراز ناراحتی تعریف کرد.

1. 1. 1. وفاداری سازمانی^[۴۲]: پیروی از موازین سازمان و عمل کردن به وظایف، ماورای علایق کوته بینانه فردی،گروه های کاری و یا بخش هاست. این دسته از رفتارها شامل دفاع از سازمان در مقابل تهدیدات، مشارکت در بدست آوردن حسن شهرت برای سازمان و مشارکت با دیگران برای دستیابی به منافع کل می باشد.

      (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

1. 1. اطاعات سازمانی^[۴۳]: اطاعت سازمانی به معنی پذیرش ضرورت و مطلوبیت قانون های منطقی و مقررات سازمانی است که در شرح شغل ها و خط مشی های سازمان انعکاس می یابد. احترام به قوانین و دستوالعمل ها، متعهد بودن به اتمام کار در زمان مقرر و توجه کافی به کار بیانگر اطاعت است. حاصل این رفتار درونی کردن و پذیرش قوانین سازمانی، مقررات و رویه ها حتی در حالت عدم نظارت می باشد.

1. 1. ابتکارات فردی^[۴۴]: رفتار فرانقشی است که ماوراء حداقل نیازمندی های کلی مورد انتظار قرار دارد. نمونه هایی از چنین رفتارهایی شامل فعالیت های خلاقانه داوطلبانه و طراحی های نوآورانه برای بهبود وظیفه شخصی و یا عملکرد سازمانی است.

1. 1. رفتار یا فضیلت مدنی ^[۴۵]: این رفتار از علاقه یا تعهد به سازمان ناشی می‌شود. نظارت بر محیط به منظور شناسایی فرصت ها و تهدیدات حتی با هزینه شخصی نمونه ای از این رفتار است.

1. 1. توسعه خود ^[۴۶]: شامل رفتارهای داوطلبانه کارکنان به منظور بهبود دانش، مهارت ها و توانایی هایشان می باشد. ویژگی چنین رفتاری این است که یادگیری مجموعه جدیدی از مهارت ها به منظور توسعه دامنه مشارکت در سازمان انجام می گیرد.( پودساکوف، ۲۰۰۰، ص ۵۱۶).

۲-۳-۹-۲ نت میر ^[۴۷]
نت میر (۱۹۹۷) نیز رفتار شهروندی سازمانی را در قالب چهار دسته تقسیم بندی می نماید :

1. 1. جوانمردی

1. 1. آداب اجتماعی

1. 1. وجدان کاری

1. 1. نوع دوستی (Castro et al ,2004, 29p.30)

۲-۳-۹-۳ لیوبا ماکوزی^[۴۸]
این محقق رفتار شهروندی سازمانی را به دو نوع تقسیم کرده است :

1. 1. یاری و کمک مثبت و فعال

1. 1. اجتناب از رفتارهایی که به همکاران و سازمان فرد لطمه وارد می‌کند (,Vigoda,2000,p.185 به نقل از مقیمی، ۱۳۸۴)

۲-۳-۹-۴ اسمیت
وی در خلال سال ۱۹۸۳ ابعاد رفتاری زیر را برای بعد «اطاعت و تبعیت پذیری عمومی» مطرح نموده است که به قرار زیر است :

• • حضور در محیط کاری فراتر از هنجارها و نرمهای پذیرفته شده.

• • اخطارها و تذکرات را در صورتی که افراد به آمدن یا حضور سر کار نباشند، افزایش دهید.

• • وقت شناسی

• • استراحت و مرخصی های غیر موجه و به دور از انصاف را ثبت و محاسبه کنید.

• • استراحت و مرخصی های فوق العاده را درخواست نکنید.

• • زمان های غیر ضروری و بیرون از کار را محاسبه نکنید.

• • بیشترین زمان ارتباطات را به وسیله گفتگو های تلفن شخصی سپری نکنید.

• • وقت زیادی را در بحث و گفتگوهای دلخواه شخصی سپری نکنید.(زارعی متین و همکاران، ۱۳۸۵)

۲-۳-۹-۵ ارگان
شاید بتوان گفت که معتبرترین تقسیم بندی ارائه شده دربارۀ مولفه های رفتار شهروندی سازمانی توسط ارگان ارائه شده است که در تحقیقات مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.این ابعاد عبارتند از :

• • آداب اجتماعی : رفتاری است که توجه به مشارکت در زندگی اجتماعی سازمانی را نشان می دهد.

• • نوع دوستی : عبارت است از کمک کردن به همکاران در عملکرد مربوط به وظایفشان (Castro et al ,2004,p.30).

• • وجدان کاری : رفتاری است که فراتر از الزامات تعیین شده بوسیله سازمان در محیط کار می باشد.

• • جوانمردی : عبارت است از تمایل به شکیبایی در مقابل مزاحمت های اجتناب ناپذیر و اجحافهای کاری بدون اینکه گله و شکایتی صورت گیرد.

• • نزاکت : این رفتار درباره اندیشیدن به این است که چطور اقدامات فرد بر دیگران تأثیر میگذارد. (Marckozy &Xin ,2004,p.3)

۲-۳-۹-۶ گراهام
وی با مرور نظریه های قدیم و جدید تعدادی از باورها و تمایلات رفتاری را مشخص کرد که با هم آنچه را تشکیل می دهند،که توسط اینکلز^[۴۹] “ نشانه های شهروندی “ نام نهاده شده است، این نشانه های شهروندی عبارتند از :

• • اطاعت پذیری : به معنای احترام برای ساختارها و فرایند های منظم است، شهروند مسئول قدرت های قانونی را می شناسد و از آنها اطاعت می‌کند.

• وفاداری : معنای اخلاقی فراتر از سعادت و خوشبختی شخصی را دارد. شهروند با وفا، به منافع و ارزش جامعه علاقه مند و به فکر رشد و بقای جامعه است و برای منافع عمومی داوطلبانه تلاش می‌کند.