گفتاردوم:جنایت جنگی در جنگ های هوایی
الف)مفهوم جنایت جنگی
جنایت جنگی ،نقض مقررات و قواعد حقوق بشردوستانه بین‌المللی است،اصطلاح جنایت جنگی برای اولین بار در اساسنامه دادگاه نظامی بین‌المللی نورنبرگ و توکیو به معنی نقض قوانین و عرف های جنگی پیش‌بینی شده است[۲۴۰].
تعریف جنایت جنگی نیز سابقه طولانی ندارد و برای اولین بار در عهدنامه ی لاهه مورخ۱۹۷۷به طور مبهم در مورد تخطی از قوانین وعرف های جنگ بوده است[۲۴۱]
اما جنایت جنگی در اساسنامه دادگاه نورنبرگ و توکیو چنین تعریف شده است :
«نقض قوانین و رسوم جنگ عبارت است از بدرفتاری یا تبعید سکنه غیرنظامی نواحی اشغالی به منظورکار اجباری یا به منظور دیگر،قتل یا بدرفتاری با زندانیان یا افرادی که دریا هستند،اعدام گروگانها،غصب و غارت اموال عمومی یا خصوصی بدون جهت و یا هر گونه تخریبیکه ضرورت نظامی آن را ایجاب نکند.[۲۴۲]
اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری جنایات جنگی را به چهار گروه اساسی تقسیم می‌کند:
۱)نقض فاحش کنوانسیون های زنو و در درگیری های مسلحانه بین‌المللی
۲)دیگر تخلفات جدی از قوانین وعرف های ناظر بر درگیری های مسلحانه بین ا المللی،درچارچوب تثبیت شده حقوق بین الملل
۳)تخلفات جدی از ماد ه۳مشترک کنوانسیون های چهارگانه ژنو در درگیری های مسلحانه غیر بین‌المللی
۴)دیگر تخلفات جدی از قوانین و عرف های ناظر بر درگیری های مسلحانه فاقد خصیصه بین‌المللی در چارچوب تثبیت شده ی حقوق بین الملل[۲۴۳]
در اینجا خالی از فایده نیست به این نکته اشاره کنیم نقض فاحش بنابر رویه بین‌المللی و ملی کشورها و نیز احصای جنایت جنگی در اسنادبین المللی حاکی از آن است که نقض هنگامی شدید یا جدی تلقی می شود که عمل یا خودداری از عمل مورد نظر جان افراد یا اموال مورد حمایت را به خطر اندازد.(مانند مرگ یا جراحت شدید اشخاص یا تخریب اموال غیر نظامی)ویا ارزش های مهم انسانی را زیر پاگذارد (مانند رفتار تحقیآمیز با اشخاص)[۲۴۴]
ب)جنایت جنگی در جنگ های هوایی
زمانی که از جنگ افزار های هوایی استفاده می شود یکی از دغد غه های کشور های متخاصم باید این باشد که عملیات جنگی آن ها منتج به جنایت جنگی نشود و بر ای پیشبرد این هدف توجه به قواعد عرفی و قواعد ژنو ولاهه که در مباحث قبل به آن پرداخته شد ا لزامی است بر ای مثال ماده ۵۱ پروتکل اول الحاقی در خصوص بمباران نا حیه ای همچنین قوانین ممنو عیت استفاده از بمباران ناحیه و باز بر روی شهرها در ماده ۲۵ قواعد لاهه مواد ۴۸ و۵۱ در خصوص اهداف نظامی و حمایت از غیر نظامیان آمده است علاوه بر این ها تمام قواعد پایه ای که با ید در این خصوص مد نظر قرار گیرند که تخطی از این قواعدوکشته شدن غیر نظامیان در نتیجه آن یا وارد شدن صدمات و خسار ات و به آن ها جنایت جنگی محسوب می شود .مواد ۵۷ و ۵۸ که به ایجاد تعادل بین منفعت نظامی حاصل از هدف قرار دادن یک هدف نظامی و
پیامد های آن از لحاظ غیر نظامی اشاره دارد . در ابتدا موارد نقض جدی قوانین موجود در قواعد ژنو در ماده [۲۴۵]۴۹کنوانسیون اول ژنو ذکر شده است این ماده بیان می‌کند که طرفین وظیفه دارند چنین اشخاصی راجست و جو کرده و به محضر دادگاه آورند یا او را به طرفین دیگرتسلیم نمایند و اقدامات لازم را برای مجازات نقض عهد جدی قوانین جنگ هوایی اتخاذ نمایند و در نهایت افرادی که بیگناه تشخیص داده شد مورد حمایت قرار می‌دهد.اما در نهایت به دلا یل سیاسی موارد نقض عهد در سال ۱۹۴۹ جنایت جنگی محسوب شد .
در ماده ۸۵ پروتکل اول ا لحا قی این ماده توسعه یافت و عنوان شد که تمام موارد نقض عهد از کنوانسیون ها و پروتکل اول باید جنایت جنگی محسوب شود.ماده ۶ منشور دادگاه نورنبرگ جنایت جنگی را تخطی از قوانین و رسوم جنگ تعر یف کرده‌است و آن را موازی با تعاریف قوانین بین‌المللی و مفاد ۱۹۰۷ لاهه و ۱۹۲۴ ژنومی داند در این دادگاه تخطی از این اصول جرم محسوب شد و افراد خاطی باید بر اساس قانون مجازات شوند[۲۴۶]
در ماده ۸۵ پروتکل اول در بند دوم نقض عهد شدید بیان شد و دسته جدیدی ا ز تعاریف بیان می شود و بند ۳ این ماده حاوی فهرستی ا ز موارد نقض عهد است که در کنوانسیون ژنو نیامده و شامل کارهایی است که در میدان نبرد انجام شده و در قا لب عناصر قانون لاهه درکنوانسیو ژنو مطرح شده است.کالشتون وزگولد[۲۴۷] این ا لزامات موجوددر بند ۳ ماده ۵۸ را با ارجاع به تخطی از ممنو عیت های مر بوط به حملات کورکورانه دربند۴ماده ۵۱ پروتکل تشریح کرده‌اند همچنین نقض بند ۲ ماده ۵۷ موجب نقض شدید می شودمثلاً انجام حملات درحالی که فرمانده می‌داند تلفا ت حاصل ا ز حمله بسیار با لاتر ا ز منفعت نظامی حا صل ا ز پیروزی در حمله خوا هد بود به عبارت دیگر حملات بدون هدف نظامی ممنوع است، بمبا ران عمدی غیر نظامیان غیر قانونی است،بمباران بدون هشدار که در ماده ۲۶ مقررات لاهه آمده ممنوع است و نقص و جنایت جنگی محسوب می شود[۲۴۸]
در پروتکل مربوط به نقض عهدگسترده که در کنوانسیون ۱۹۴۹ ژنو نیز به آن اشاره شده است برخی موارد تکمیلی در ارتباط با زیر پا گذاشتن مقررات ذکر شده است که می توان آنهارا جنایت جنگی دانست .از همه مهمتر برخی جنایت های جدید میدان نبرد مانند حملات کور کورانه هستند به جا ی شرایط سخت گیرانه مجموعه ای ا ز کارکرد ها به عنو ان موارد نقض عهد گسترده شده اند که شامل موارد زیر است :
۱- اقداماتی که عمداً انجام شوند
۲ –تخطی ا ز مفاد پروتکل
۳- مواردی که منجر به مرگ یا صدمه جدی به بدن یا سلامت شود .
به منظور انجام مجازات در دادگاه با ید ادله کافی در دادگاه عادلانه وجود داشته باشد که نشان دهد متهم به این تخلفات دست ز ده و انگیزه هایی برای این کار داشته است و به عبارت دیگر عمل محرمانه و عنصر آگا هی جنا یت باید وجود داشته باشد تا جنایت جنگی محقق شده و دولت خا طی مورد محا کمه قرار گیرد.
. ماده ۲۸ دادگاه بین‌المللی جنایی می‌گوید که :
علاوه بر دیگر زمینه‌های مسئولیت جنایی در این قانون مدون برای جنایات حوزه رسیدگی یک دادگاه :
الف) یک فرمانده نظامی یا شخصی که در زنجیره فرماندهی تأثیر گذار است از لحاظ جنایی مسئول بروز جرم هایی است که در حوزه مسئولیت دادگاهی اتفاق افتاده اند که نیروهای تحت فرمان و کنترل وی آن را مرتکب شده یا از قدرت نفوذ مؤثر یا کنترل در موارد مرتبط سوء استفاده شده و در نتیجه آن قدرت به درستی اعمال نشده است . در این جا :
۱- فرمانده نظامی یا شخصی که به آن عنوان شناخته شده یا به واسطه شرایط در آن زمان فرماندهی را بر عهده داشته باید می دانسته که نیروها در حال ارتکاب جنایت هستند یا قرار است این جنایت را مرتکب شوند .
۲- فرمانده نظامی یا شخصی که نتوانسته تمام اقدامات لازم و منطقی را در چهارچوب اختیارات برای پیشگیری یا لغو مأموریت انجام دهد یا موضوع را به مقامات مسئول برای انجام تحقیقات و پیگردهای قانونی محول نماید .
با اعمال این استاندارد به شکلی سخت گیرانه در نبردهای نوین شاید در فواصل چند هزاران مایلی فرماندهان بتوانند به شکلی فزاینده مسئول عملکرد زیر دستان خود شود
نتیجه گیری
