اگرچه موضوع و هدف سازمان ملل متحد و ۱۶ آژانس تخصصی آن به صورت اختصاصی درباره محیط زیست نیست، اما برخی از آن ها به علت ارتباط نزدیک حوزه اشتغالشان، اقدام به ایجاد نهاد فرعی خاص امور زیست محیطی کرده‌اند. به طور مثال با وجود اینکه سازمان تجارت جهانی هیچ موافقتنامه خاصی در زمینه محیط زیست ندارد. در هر صورت در مجموعه سازمان ملل، آژانس تخصصی یا نهاد فرعی با صلاحیت خاص و انحصاری درباره حمایت از این تالاب ها وجود ندارد.

یک نهاد در مجموعه سازمان ملل، اشتغال خاص درباره محیط زیست دارد، که مطالعه عملکرد آن، درباره حفاظت از مناطق تالابی ضروری به نظر می‌رسد و آن «برنامه محیط زیست ملل متحد» است. همچنین در زمینه حفاظت از محیط زیست تالاب ها بررسی سازمان های مردم نهاد بین‌المللی، لازم و ضروری می‌آید.

‌بنابرین‏ به طور کلی علاوه بر برنامه ها و سازمان های بین الدولی با صلاحیت عام راجع به محیط زیست، بررسی سازمان های غیر دولتی (NGOs) به منظور تبیین ساز و کارهای سازمانی حفاظت از محیط زیست تالاب ها دارای اهمیت است.

اعلامیه ۱۹۷۲ استکهلم زمینه تأسيس«برنامه محیط زیست ملل متحد» را فراهم آورد. مجمع عمومی سازمان ملل، یونپ را ایجاد نمود. همان طور که در مقدمه «قطعنامه»^۱ موسس یونپ آمده، چون نیاز فوری به ایجاد ترتیبات سازمانی دایم در چارچوب نظام سازمان ملل متحد برای حمایت و بهبود محیط زیست احساس می شد، (بیگ زاده،۷۳۶،۱۳۸۲) از این رو نخستین نهاد در سازمان ملل با اشتغال محیط زیست ایجاد شد.

یونپ، اگرچه نام «برنامه» بر خود دارد، ولی یک سازمان بین‌المللی به شمار می‌آید. اگر چه غالب سازمان های بین‌المللی با توافق دولت ها در قالب یک معاهده ایجاد می‌شوند، ولی معدود سازمان هایی هستند که با تصمیم یک سازمان بین‌المللی در قالب یک قطعنامه تشکیل می‌شوند. نهاد های شبیه یونپ، که خود توسط سازمان بین‌المللی دیگری به وجود آمده اند را سازمان بین‌المللی فرعی می‌نامند.

یونپ دارای سه رکن می‌باشد. شورای اداری، که مرکب از ۵۸ کشور است و توسط مجمع عمومی برای یک دوره سه ساله انتخاب می‌شوند. دبیرخانه، که در نایروبی مستقر است و در رأس آن مدیر اجرایی قرار دارد. او برای یک دوره چهار ساله انتخاب می شود. صندوق محیط زیست، که موجودی آن با مشارکت و پرداخت داوطلبانه تامین می شود. ^۲

هدف های این سازمان را با توجه به بند دوم ماده (۱) سند موسس می توان به اختصار بر شمرد:

______________________________

^۱ UN General Assembly; Res 2997(XXII) (1972)

^۲ http:// www.unep.org

1. 1. ارتقا همکاری بین‌المللی در زمینه محیط زیست و در صورت لزوم توصیه راهبردهایی در این خصوص؛

1. 1. ارتقا رهنمود های کلی برای هدایت و هماهنگ کردن برنامه های محیط زیست، در چارچوب نظام سازمان ملل؛

1. 1. بررسی وضعیت محیط زیست جهانی؛

1. 1. تشویق مشارکت مجامع علمی و سایر مجامع حرفه ای، در جمع‌ آوری، ارزیابی و مبادله دانش و اطلاعات مربوط به محیط زیست؛

1. بررسی مستمر تاثیر راهبردها و اقدامات محیط زیستی ملی و بین‌المللی در کشورهای رو به توسعه. (بیگ زاده،۷۳۷،۱۳۸۲)

موضوعات زیست محیطی گسترده ای در قلمرو فعالیت یونپ جای می‌گیرد. فعالیت های یونپ درباره مدیریت منابع طبیعی و حمایت از محیط زیست به طور غیر مستقیم به حمایت و

حفاظت از محیط زیست تالاب ها سود می رساند.

یونپ با دبیرخانه های شماری از کنوانسیون های مرتبط با حفاظت از محیط زیست تالاب ها از جمله کنوانسیون رامسر، تنوع زیستی و بن همکاری مستمر دارد و برای این منظور بخش ویژه ای در دبیرخانه، راه اندازی شده است. به علاوه، یونپ به عنوان یک برنامه جهانی در چارچوب سازمان ملل متحد که به طور مستقیم و غیر مستقیم در بحث حفاظت از محیط زیست تالاب ها دارای نقش است، باید به نقش سازمان های بین‌المللی مردم نهاد که از جمله ترتیبات سازمانی هستند نیز اشاره داشت.

سازمان های غیر دولتی (NGOs)از متخصصان مربوطه و همچنین شهروندان و همچنین شهروندان علاقه مند ترکیب یافته اند. متخصصان سازمان های غیر دولتی می‌توانند به عنوان مشاورانی برای مقامات محیط زیستی و معلمانی در جهت آگاه سازی عموم مردم به کار گرفته شوند. سازمان های مردم نهاد بخشی از دولت به شمار نمی روند. بدین لحاظ، (NGOs) از منابع ارزشمند انسانی در جهت حفاظت از مناطق تالابی برخوردارند.

اصطلاح «سازمان های غیر دولتی» با تأسيس سازمان ملل متحد در ۱۹۴۵ بر اساس مقررات ماده ۷۱ فصل ۱۰ منشور ملل متحد به منظور نقش مشورتی برای سازمان های بین الدولی و همچنین دولت های عضو به کار گرفته شد. تعریف سازمان بین‌المللی غیر دولتی نخستین بار در قطعنامه (X) 288 در ۲۷ فوریه ۱۹۵۰ ارائه گردید، که آن را به عنوان سازمان بین‌المللی که بر اساس معاهده بین‌المللی تأسيس نگردیده است، تعریف ‌کرده‌است. نقش مهم و حیاتی سازمان های غیر دولتی و سایر “‌گروه‌های تاثیر گذار” در امر توسعه پایدار بر اساس فصل ۲۷ دستور کار ۲۱، سازماندهی روابط بین سازمان ملل متحد و سازمان های غیر دولتی به رسمیت شناخته شده است. (irini&norazlina,2012,242)

کنوانسیون رامسر به عنوان کنوانسیونی منحصر به فرد در امر حفاظت از محیط زیست تالاب ها، با چهار سازمان های بین‌المللی غیر دولتی تعامل بسیار نزدیکی برقرار نموده است؛ این سازمان ها در قطعنامه ۱۹۹۹ وضعیت رسمی “سازمان های بین‌المللی همکار کنوانسیون” را یافتند. در قطعنامه سال ۲۰۰۵ طرف های معاهده رامسر، تأیید ‌نموند که IWMI( مؤسسه‌ بین‌المللی مدیریت آب) واجد شرایط وضعیت سازمان بین‌المللی همکار کنوانسیون( مطرح در سال ۱۹۹۹) است و آن سازمان را به عنوان پنجمین همکار رسمی کنوانسیون پذیرفتند.

سازمان های بین‌المللی غیر دولتی همکار، کمک های ارزنده ای در سطح جهانی، منطقه ای، ملی و محلی برای اجرای هر چه بهتر کنوانسیون و دستور العمل صادره از سوی کنوانسیون فراهم می نمایند، به خصوص از طریق ارائه مشاوره های فنی، مساعدت های اجرایی عملیاتی و تامین مالی، که هم توسط ستادهای مرکزی آن ها و هم از طریق دفاتر ملی و منطقه ای و نیز نهاد های وابسته و شبکه های تخصصی آن ها میسر می‌گردد. شایان ذکر است که سازمان های مذکور مرتبا ً در کلیه جلسات کنفرانس دولت های عضو معاهده (COP) و کمیته دایمی به عنوان ناظر شرکت جسته و در پانل بررسی های علمی و فنی به صورت اعضای دایم فعالیت می نمایند. در ادامه به معرفی سازمان های بین‌المللی غیر دولتی که در امر حفاظت از محیط زیست تالاب ها دارای نقش هستند خواهیم پرداخت. ^۱