۴- اصل تفکیک: طبق این اصل باید بین اهداف نظامی و غیرنظامی تفکیک و تمایز قائل شد.
۵- اصل تناسب: یعنی خسارات و صدمات اتفاقی ناشی شده از حمله به اهداف نظامی در مقایسه با مزیت‌ها و فواید نظامی مستقیم و قطعی که از آن حمله به دست می‌آید نباید از حد لزوم باشد.
۶- اصل حس نیّت: یعنی در مخاصمات مسلحانه، مذاکرات بین طرفین متخاصم باید با جس نیّت باشد.[۱۰]
بند دوم- قواعد اساسی حقوق بین‌المللی بشردوستانه
۱ـ باید به حق و تمامیت جسمی و روحی اشخاصی که از جریان مخاصمه خارج هستند، احترام گذارد .
۲ـ کشتن یا آسیب رساندن به دشمنی که تسلیم شده یا از جریان مخاصمه خارج شده ، ممنوع است .
۳ـ مجروحین و بیماران باید جمع آوری شده و مورد مراقبت قرار گیرند .
۴ـ باید به حق حیات ،حیثیت ، حقوق شخصی و اعتقادات مبارزان دستگیر شده و غیرنظامیان تحت اختیار هر یک از طرفین مخاصمه ، احترام گذاشته شود .
۵ـ همه افراد باید از تضمینات قضایی برخوردار باشند .
۶ـ طرفین یک مخاصمه و اعضای نیروهای مسلح آنان ، در انتخاب شیوه ها و ابزارهای جنگی اختیار نامحدود ندارند .
۷ـ طرف های یک مخاصمه باید میان اموال و اشخاص نظامی وغیرنظامی تفاوت قایل شود.
۸ـ هر گونه عملیات جنگی باید نسبت به اهداف مورد تهاجم قوای متخاصم ، ضرورت و تناسب داشته باشند .
۹ـ حمله به تأسیسات مولد نیروهای خطرناک از قبیل سدها و نیروگاه ها ممنوع است .
۱۰ـ پرسنل پزشکی و مذهبی ، نیروهای امدادی ، وسایل نقلیه پزشکی ، بیمارستان ها و تأسیسات امدادی پزشکی مصونیت دارند و نباید مورد حمله واقع شوند .[۱۱]
بند سوم- اصول حاکم بر درگیریهای مسلحانه
سه اصل، ضرورت، انسانیت و مروت، اصولی هستند که هدایتگر طرفهای مخاصمه باید آنها را رعایت کنند. به موجب اصل ضرورت، صرفاً اقدامات ضروری برای دستیابی به پیروزی مجاز است؛ بنابرین، باید میان اقدامات انجام گرفته و صدمات و ضایعاتی که به بار می آید تناسبی وجود داشته باشد. به موجب اصل انسانیت، میزان خشونت مشخص و اقادامات غیرضروری یا افراطی ممنوع میگردد. مروت به معنای رعایت انصاف و احترام متقابل میان نیروهای متخاصم است؛ از اینرو، روشهای جنگی ناشایست از قبیل خیانت یا حیلهی نامشروع ممنوع میگردد. کمیته بین المللی صلیب سرخ قواعد اساسی حقوق بشردوستانه بین المللی در درگیریهای مسلحانه را به این شرح خلاصه کرده‌است:
۱) افراد ناتوان از جنگ و کسانی که نقش مستقیمی در درگیریها ندارند، از این حق برخوردارند که جان و تمامیت اخلاقی و جسمی آنان محفوظ بماند.
۲) کشتن یا مجروح کردن دشمن تسلیم شده یا ناتوان از جنگ ممنوع است.
۳) هر یک از طرفین درگیر، باید مجروحان و بیماران تحت اختیار خود را جمع آوری نموده و مورد مراقبت قرار دهد.
۴) محترم شمردن حق حیات، کرامت، حقوق فردی و باورهای رزمندگانی که به اسارت در آمدهاند و نیز غیرنظامیان تحت سلطه دشمن.
۵) تضمینات قضایی اساسی برای تمام افراد.
۶) عدم برخورداری طرفین درگیری و اعضای نیروهای مسلح آنها از اختیار نامحدود در به کارگیری شیوه های جنگی که ماهیتاً تلفات غیرضروری یا رنج بیش از حد به جای میگذارند.
۷) طرفین درگیری همواره باید میان افراد غیرنظامی و رزمندگان تمایز قایل شوند تا به اموال و افراد غیرنظامی آسیبی نرسد. سکنه غیرنظامی و افراد عادی نباید هدف حمله قرار گیرند.[۱۲]
گفتار دوم- اهداف وانگیزه
هدف اولیه حقوق بشردوستانه، کاهش پیامدهای ناگوار و تلخ جنگ بود اما همزمان با توسعه و تدوین حقوق بین الملل بر مبنای فردگرایی و حمایت بیشتر از افراد، مفهوم آن در جهت احترام به شأن و منزلت و کرامت والای بشر در میان مخاصمه و حتی بعد از آن [۱۳] و نیز مجازات ناقضین قواعد بنیادین و اساسی حقوق بشر دوستانه گسترش یافت. این حقوق دو هدف مهم و اساسی را خط مشی خود قرار داده است که عبارتند از:
۱- حمایت از کرامت انسانی و انسانیت در اثناء مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی.
۲- کاهش تلفات و خسارات و تسکین آلام بشری در زمان مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیربین المللی. [۱۴]
فصل دوم- شناسایی انواع و منابع مخاصمات مسلحانه
در گیری مسلحانه یا بعبارتی مخاصمات مسلحانه دارای انواع و اقسام مختلف بوده و از سویی از منابع متغیری برخوردار می‌باشد لذا در این فصل این موارد را بررسی خواهیم نمود.
مبحث اول- انواع در گیری های مسلحانه
در گیری های مسلحانه ایی که سبب تضییع حقوق بشر دوستانه در عرصه جهانی می شود خود به دو دسته مسلحانه بین‌المللی و مسلحانه غیر بین‌المللی میگردد که طی گفتار آتی به تفصیل آن ها خواهیم پرداخت.
گفتار اول-چگونگی اجرای حقوق بشر دوستانه
وقتی مسئله اجرای حقوق بین الملل بشردوستانه مطرح می شود ، این سؤال به میان می‌آید که آیا حقوق بین الملل بشردوستانه در هر نوع درگیری با هر سطح شدت اجرا می شود یا نه و آیا مقررات یکسانی در همه درگیری ها قابل اجراست . برای پاسخ به این سئوال باید گفت که حقوق بشردوستانه در دو موقعیت قابل اجراست:
بند اول – درگیری های مسلحانه بین‌المللی
منظور از درگیری های مسلحانه بین‌المللی جنگ‌هایی است که در آن ارتش منظم دو دولت با یکدیگر وارد جنگ شوند. دولت‌ها در آن زمان حاضر نبودند در درگیریهای مسلحانه غیر بین‌المللی ، تعهداتی نسبت به گروه‌های مسلح مخالفی که با آن ها وارد جنگ می‌شوند بپذیرند . تنها مقرراتی که در مورد درگیری های مسلحانه غیر بین‌المللی پذیرفته شد ، ماده ۳ مشترک کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو است . این ماده با وجود آنکه مختصر است اما مشتمل بر مقررات بنیادینی برای حمایت از افراد در درگیری های مسلحانه غیر بین‌المللی است . حقوق بشردوستانه اصولاً برای طرفین مخاصمه وضع شده است و هر شخص یا گروهی از اشخاص که در مخاصمه شرکت نکرده یا شرکت در مخاصمه را ترک کرده‌اند . حمایت می‌کند . این اشخاص عبارتند از :
ـ پرسنل نظامی مجروح یا بیمار در جنگ های زمینی و بخش خدمات پزشکی نیروهای مسلح
ـ پرسنل نظامی مجروح ، بیمار یا کشتی شکستگان در جنگ های دریایی و بخش خدمات پزشکی نیروهای مسلح
ـ اسرای جنگی
جمعیت های غیرنظامی عبارت اند از :
ـ شهروندان خارجی در سرزمین های طرفین مخاصمه از قبیل پناهندگان
ـ غیرنظامیان در سرزمین های اشغالی
ـ بازداشت شدگان نظامی و غیرنظامی
ـ پرسنل پزشکی و مذهبی یا واحدهای دفاع کشوری
بند دوم- درگیری های مسلحانه غیر بین‌المللی
