۲

شهروندی فعال با مشارکت آگاهانه مردم در زندگی مدنی، اجتماعی و سیاسی جامعه ای صورت می‌گیرد،که به آن تعلق دارند، و سیستم گسترده ای از حقوق و وظایف شهروندان را تشکیل می‌دهند (اتزیونی^[۶۲]، ۱۹۹۳) .در نتیجه، شهروندی فعال ارتباط نزدیک با توانایی مشارکت در امور عمومی ،و همچنین با ارتقاء تغییرات در گروه و جامعه دارد.در این زمینه گرایش به تحقق منافع عمومی در جهت منافع مشترک افزایش می‌یابد. انجمن ها و سازمان های داوطلبانه جامعه مدنی نشان دهنده فضاهایی هستند که در آن حقوق شهروندی تامین می‌شوند؛که شامل فضای اجتماعی می‌شوند که در آن روابط و شبکه های تعاونی در میان افراد، خانواده ها و ‌گروه‌های اجتماعی ساخته می شود، ومولد سرمایه اجتماعی هستند(لیزی و دریو^[۶۳]، ۲۰۱۳: ۲).

ارتقاء رفتار شهروندی فعال می‌تواند فرایندهای انسجام اجتماعی را حفظ و به بهبود کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی کمک کند.در این زمینه رفاه اجتماعی به عنوان شرط کافی روابط متقابل و ورود به گروه ها و شبکه های اجتماعی در نظر گرفته می شود. از این رو، رفاه اجتماعی در مفاهیم اعتماد، عضویت، ورود و انسجام اجتماعی ریشه دارد.

ویژگی های صلاحیت مدنی وشهروندی فعال
صلاحیت مدنی مجموعه پیچیده ای از نتایج یادگیری متفاوت است که برای یک فرد لازم است تا به یک شهروند فعال تبدیل شود. در این زمینه شهروندی فعال عبارت است از مشارکت در جامعه مدنی، جامعه و یا زندگی سیاسی، که با احترام متقابل و عدم خشونت و مطابق با حقوق بشر و دموکراسی باشد.(هوسکینز، ۲۰۰۶) همچنین این پدیده نه تنها باید با توسعه درک بین فرهنگی ( شامل سطح عاطفی)، همراه باشد بلکه افرادباید شایستگی های عملی (سطح شناختی)، کسب کنند و این هر دو به بهترین وجه از طریق تمرین و تجربه به دست می‌آیند(سطح عملی).

از این رو آموزش شهروندی فعال شامل دسترسی به مهارت‌ها و توانایی ها و ظرفیت هایی است که جوانان برای مشارکت اقتصادی مؤثر تحت شرایط نوسازی تکنولوژیک، جهانی شدن اقتصاد، بازار کار فراملیتی نیاز دارند. در همان زمان، توانایی‌ها و ظرفیت‌های اجتماعی و ارتباطی که هر دو بخشی از خواسته های جدید است و در حال تغییر کار و زمینه‌های مطالعه خودشان از اهمیت حیاتی برای زندگی در جهانی با کثرت فرهنگی، نژادی و زبانی در جریان است این توانایی‌ها و ظرفیتها به سادگی مطلوب نیست (کمیسیون اروپا، ۱۹۹۸).

تأکید توصیه نامه کمیسیون اروپا روی یادگیری مهارت های کلیدی مادام العمر است که مهارت های شهروندی را چنین شرح می‌دهد:

صلاحیت مدنی بر شناخت مفاهیم دموکراسی، عدالت، برابری، شهروندی، و حقوق مدنی مبتنی است، از جمله اینکه آن ها چگونه در منشور حقوق اساسی اتحادیه اروپا و اعلامیه های بین‌المللی بیان می‌شوند و چگونه توسط نهادهای مختلف در سطوح محلی، منطقه ای، ملی، اروپایی و بین‌المللی اعمال می‌شوند. این شامل دانش رویدادهای معاصر، و نیز رویدادهای مهم و روند آن در تاریخ ملی، اروپا و جهان است. علاوه بر این، آگاهی از اهداف، ارزش ها و سیاست های جنبش های اجتماعی و سیاسی باید توسعه داده شوند.

مهارت شایستگی مدنی به توانایی برای تعامل مؤثر با دیگران در مالکیت عمومی مربوط است و نشان دادن همبستگی و علاقه به حل مشکلات مؤثر بر جامعه محلی و جامعه گسترده تر شامل تأمل انتقادی و خلاق و مشارکت سازنده در فعالیت های اجتماعی و یا محلی است.همچنین تصمیم گیری در تمام سطوح، از محلی تا سطح ملی و اروپا، از جمله رأی‌ دادن، مجموعه فهرستی از توانایی‌ها و ظرفیت‌های لازم برای شهروندی فعال است (کریک، ۱۹۹۸؛ ولدهوس۱۹۹۷؛ اودیجر، ۲۰۰۰). ^[۶۴]

در این زمینه فهرست زیر شامل دانش، مهارت ها، نگرش ها و ارزش های لازم برای شهروندی فعال:

• • دانش: حقوق بشر و مسئولیت پذیری، سواد سیاسی، دانش تاریخی، میراث فرهنگی ، امور حقوقی و چگونگی نفوذ در سیاست و جامعه؛
    • مهارت‌های: حل تعارض، صلاحیت بین فرهنگی، تصمیم گیری آگاهانه، خلاقیت، توانایی تأثیرگذاری بر جامعه و سیاست، قابلیت پژوهش، حمایت، استقلال / فعالیت، تأمل انتقادی، ارتباطات، مهارت های بحث و گفتگو ، گوش دادن فعال، حل مسئله، مقابله با ابهام، کار با دیگران، ارزیابی ریسک.
    • نگرش: اعتماد سیاسی، گرایش سیاسی، اثر بخشی سیاسی، استقلال و خودمختاری، انعطاف پذیری، درک فرهنگی، احترام به فرهنگ های دیگر، باز بودن نسبت به تغییر / اختلاف نظر، مسئولیت و باز بودن نسبت به مشارکت شهروندان به عنوان افراد فعال مؤثر بر جامعه و سیاست.
    • ارزش ها: حقوق بشر، دموکراسی، برابری جنسیتی، پایداری، صلح / عدم خشونت، انصاف و عدالت.
    • هویت: حس هویت شخصی، هویت اجتماعی، احساس هویت ملی، حس هویت جهانی.

• این است که صلاحیت مدنی ترکیبی پیچیده از دانش، مهارت ها، درک، ارزش ها و نگرش ها و امیال و… است وبه حس هویت و فعالیت نیاز دارد(هوسکینز و کریک، ۲۰۱۰: ۱۲۶)^[۶۵]

عرصه خصوصی و شهروندی فعال

عرصه ی خصوصی از آن فرد و خانواده است. در جامعه سنتی فرد دارای ارزش و هویت جمعی است. اما در جامعه مدنی فرد یا شهروند دارای هویت مستقل است که به خاطر فردیت او دارای ارزش فطری است و روابط افراد با یکدیگر یک رابطه قراردادی است که بر مبنای آن همه افراد جامعه صرف نظر از موقعیت و شان خود دارای حقوق، آزادی ها و مسئولیت های یکسانی در برابر قانون هستند. در این عرصه وجود شهروندان مشارکت جو و فعال برای تحقق فرهنگ شهروندی اهمیت فراوان دارد. به ویژه از این نظر که شهروندی یک حق است و نه یک امتیاز، شهروند انسان آزاد و مختاری است که فقط در میان یک جمع زندگی نمی کند، بلکه جامعه ای را تشکیل می‌دهد که انواع روابط و پیوندها را با هم دارند. شهروندان به دو دسته اساسی تقسیم می‌شوند: یکی منفعل و دیگری فعال. وجوه انفعالی همان است که در این معنا شهروند از وضعیت حقوق تعریف شده ای برخوردار است و مشارکت چندانی در نهادها، روابط و رویه هایی که تضمین کننده ثبات آن وضعیت است ندارد. وجوه فعال شهروندی از دیدگاه هابرماس «عضویت کسب شده» می‌باشد. در این معنا شهروندی مستلزم مشارکت فعال و جذب شدن فرد در جامعه ای است که هویت او را می‌سازد(فیتز پاتریک، ۱۳۸۱: ۱۳۱).مارشال می‌گوید که شهروندی نیازمنداحساسی مستقیم از عضویت اجتماعی بر اساس وفاداری مدنیتی است که دارایی عمومی محسوب می شود(وگهان^[۶۶]، ۲۰۰۰: ۲۵).

شهروند خوب و فعال مشخص کننده افرادی است که به طور کامل در تعهدات عضویتی درگیر هستند. این نوع از شهروندی به معنای وفاداری برای خدمت به جامعه، مدرسه، دین و انجمن های سیاسی است (ویلا^[۶۷]، ۲۰۰۱: ۲۹۹).

یک جامعه سیاسی سالم به شهروندانی فعال نیاز دارد. «شهروندی فعالانه با فرد آغاز می شود چرا که از طریق اقدامات فرد است که شرایط ساختاری شهروندی بازتولید شده و بهبود می‌یابند. تنها از طریق اعمال فعالانه شهروندی است که تقابل کاذب میان حقوق و مسئولیت ها را می توان از بین برد» (فالکس، ۱۳۸۱: ۱۴۱) از این حیث شهروندان علاوه بر حقوق تعهداتی نیز دارند.