۲-۲-۵٫ تغییرات فیزیولوژیکی در سالمندی:
پیر شدن انسان در واقع پیر شدن سلول‌ها است. مقبول‌ترین نظریه این است که هر سلول یک عمر متوسط دارد که با عوامل ژنتیک در ارتباط است و در طی این مدت قبل از، از بین رفتن می‌تواند تکثیر یابد. با پیشرفت سن تغییرات ساختمانی در سلول‌ها رخ می‌دهد.
پوست: پوست قابلیت ارتجاعی و رطوبت خود را از دست می‌دهد و به همین جهت خشک می‌شود. بافت پوششی[۱۷۷] نازک و بافت کلاژن چروکیده و سخت می‌گردد پوست به آسانی کبود شده و پیگمانتاسیون‌های[۱۷۸] منتشر بر روی آن دیده می‌شود (پاتر[۱۷۹] و پری[۱۸۰] ۱۹۸۷).
مو و ناخن: مو نازک و خاکستری می‌شود. موها کم شده و ناخن‌ها ضخیم می‌گردد.
حس بینایی: کدورت عدسی افزایش می‌یابد. حلقه قرنیه‌ای سفید مایل به خاکستری شده، ناتوانی در تمرکز بر روی اجسام نزدیک، کاهش اشک، افتادگی پلک چشم، کاهش قدرت مردمک‌ها محدودیت حرکات کره چشم از دیگر تغییرات دوران پیری است (احمدی آهنگر، ۱۳۸۲).
حس شنوایی: در اثر بالا رفتن سن افت شنوایی مشاهده می‌شود و علل آن متعدد است. میزان پیش آمد افت شنوایی در مردان بیش از زنان است. به طوری که بر اساس آمارهای کشور آمریکا، در سنین بالای ۷۵ سالگی، ۴۵ درصد مردان و ۳۵ درصد زنان مشکل شنوایی دارند (شجری، ۱۳۷۵).
سیستم عصبی: تقریباً ۵ درصد وزن مغز در افراد بشر بین سنین ۷۰-۳۰ سال و ده درصد آن در سن ۸۰ سالگی و بیست درصد در سن ۹۰ سالگی کاهش می‌یابد. همراه با این تغییرات بطن‌ها گشاد و بزرگ شده و پرده‌های مغز ضخیم و کلفت می‌شود. تعداد سلول‌های عصبی رو به کاهش می‌رود البته این جزیی است و مسئله مهم این است که یک نقصان وکاهش کلی در فرآیندهای عصبی به وجود می‌آید. ضایعات ایسکمیک[۱۸۱] مغز، در نیمی از افراد بالای ۶۵ سال وجود دارد. از نظر بیوشیمیایی میزان رفلکس‌های ارادی یا خودکار، کاهش توانایی در پاسخ به تحریکات چندگانه، بیخوابی، کوتاه شدن دوره های خواب، کاهش قوای شناختی، اختلال در حافظه،تغییرات شخصیتی و خلقی در افراد سالمند قابل بررسی می‌باشد (احمدی آهنگر، ۱۳۸۲).
سیستم ادراری: عمل کلیه،با افزایش سن به علت کاهش در تعداد گلومرول‌ها و فیلتراسیون و عمل لوله‌های کلیوی کاهش می‌یابد و کاهش جریان خون کلیه ها به دنبال کاهش بازده قلبی و افزایش مقاومت عروقی اتفاق می‌افتد (فیپس[۱۸۲] ۱۹۱۹).
۲-۲-۶ مشکلات روانشناختی در سالمندی:
دوران سالمندی مانند سایر مراحل حیات با یک سری مشکلات روانشناختی خاص همراه است. این مشکلات هر چند مانند تغییرات جسمی در طول زندگی اتفاق می‌افتد اما اثرشان روی سازگاری شخصی و اجتماعی بیشتر است. از بین مشکلات روانشناختی متعدد، مشکلات زیر بیشتر عمومیت دارند:
تغییرات الگوی خواب: خواب یک مکانیسم جهت استراحت و حفظ انرژی و سلامتی است. اختلال در برنامه خواب سبب مشکلات جسمی، روانی، عاطفی و رفتاری می‌گردد. در دوران سالمندی زمان واقعی خواب کاهش یافته، تعداد دفعات بیدار شدن در طول شب افزایش می‌یابد، مرحله (۱) خواب افزایش یافته و مراحل (۳) و (۴) کاهش می‌یابند و فاکتورهای محیطی به سرعت،فرایند خواب را به هم می‌زنند و در بعضی افراد الگوی خواب معکوس می‌گردد به صورتی که خواب در طول روز و بیداری در شب توأم با حالت گیجی و بی‌قراری و تحریک پذیری می‌باشد بیخوابی ممکن است بعضی اشخاص سالمند را به افراط در مصرف دارو وادار کند (فرمن[۱۸۳] ۱۹۹۵).
آلزایمر[۱۸۴]: آلزایمر سندرمی است که اغلب پس از ۶۵ سالگی و بیشتر در زنان رخ می‌دهد. بنابه آخرین تعریف سازمان بهداشت جهانی، آلزایمر عبارت است از «جنونی که پس از ۶۵ سالگی بروز می‌کند و هیچگونه آسیب مغزی غیر از دگرگونی آتروفیک به دلیل سالمندی وجود ندارد.» پیش‌بینی شده که تا سال ۲۰۲۰ میلادی نزدیک به ۴ میلیون نفر در آمریکا دچار این اختلال خواهند بود (شجری، ۱۳۷۵). این بیماری سبب ایجاد مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت می‌گردد و در صورت پیشرفت، مشکلاتی در صحبت کردن، راه رفتن و جهت‌یابی ایجاد می‌کند. طبق بررسی‌های انجام شده توسط مرکز تحقیقات پزشکی آمریکا فاکتورهای ژنتیکی و محیطی در ایجاد آلزایمر دخیلند (درنچ،[۱۸۵] ۱۹۹۴).
ذخیره‌سازی (احتکار): ذخیره‌سازی هر نوع موادی در سنین سالمندی می‌تواند علامتی از یک بیماری روانی یا علامتی از تنهایی، بی‌کسی، غمگین بودن یا ترس باشد. این رفتار در زنان سالمند بیش از مردان دیده می‌شود. اگر شخص ذخیره کنند، دمانس داشته باشد، موادی که در اتاقش ذخیره ساخته، بدون مشورت با او نباید از اطاق خارج کرد، زیرا ممکن است سبب تشدید اضطراب، انجام عملیات خصمانه و افسردگی گردد. چنانچه سالمند دچار آلزایمر باشد، باید مطمئن شد که وسیله خطرناکی مانند چاقو بر نداشته باشد. همچنین اگر سالمند تحت رژیم خاصی است نباید مواد غذایی ممنوع شده را ذخیره نماید (هگستل[۱۸۶] ۱۹۹۳).
دگرگونی‌در توانایی‌های ذهنی: اشخاص سالمند برای گردآوری پاسخ‌هایشان به زمان بیشتری نیاز دارند. حافظه کوتاه مدت در آن ها ضعیف شده و سرعت در رسیدن به نتیجه از راه استدلال قیاسی و استقرایی کاهش می‌یابد. جمود ذهنی به هیچ وجه در دوران پیری عمومیت ندارد و اگر در اشخاص سالمند خشکی و جمود ذهنی مشاهده می‌شود تا حدی به این علت است که ایشان بسیار کند و دشوارتر از قبل یاد می‌گیرند و تا اندازه‌ای هم به این دلیل است که معتقدند ارزش‌ها و شیوه های قدیمی از نوع جدید بهترند و این تلقی را نمی‌توان جمود ذهنی صرف خواند (شعاری‌نژاد، ۱۳۷۵).
تغییرات تصویر ذهنی: تغییرات جسمی در سالمندی باعث تغییراتی در ظاهر بدن می‌شود و به دلیل اختلال در اعمال بدن یا از دست دادن زیبایی و جذابیت، اختلالاتی در تصور از خود نیز ایجاد می‌شود که گاه سبب ایجاد حقارت و بی‌کفایتی در سالمند می‌گردد و باعث محدود شدن ارتباطات وی با دیگران می‌شود. (ردفرن[۱۸۷] و فیونا[۱۸۸] ۱۹۹۹). با انتخاب هدفی ارزشمند و طرحی برای دستیابی به آن، برانگیختن حس شهامت و خیرخواهی، ایجاد سازگاری مؤثر، اعتماد به نفس و خودپذیری و همچنین برقراری ارتباطات اجتماعی می‌توان تصویر ذهنی جدید و موفقیت جویی را ایجاد نمود (درنچ، ۱۹۹۴).
رهایی و آزادی از قیود اجتماعی: جدی‌ترین مشکل روانشناختی در دوران پیری، رهایی شخص از قیدهای اجتماعی است. این رهایی ممکن است،اختیاری باشد. اما غالباً غیر اختیاری است و به عامل‌های محرومیت از تندرستی، محرومیت درآمد، یا سایر شرایط سالمندان می‌باشد. ماهیت خطر با رهایی از قیدهای اجتماعی به از دست دادن تعلق خاطر اجتماعی و محرومیت از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی بر می‌گردد. تحقیقات نشان داده‌اند که اعضای فعال گروه‌های خدمات داوطلبانه، وضع روانشناختی بهتری دارند و از زندگی رضایت بخش برخوردارند (درنچ ۱۹۹۴).
-
- – Steure,J.L. ↑
-
- – Hamman, C.L. ↑
