براساس این رویکرد، جامعه روحانیت اساسی‌ترین جهت‌گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی را دفاع از «مظلومان و ستمدیدگان» در اقصی نقاط جهان به ویژه در کشورهای اسلامی می‌داند. در بیانه‌ای که از سوی این تشکل روحانی به مناسبت هفدهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی صادر شد، این مطلب مورد تأکید قرار گرفته بود:
اصلی‌ترین وظیفه ما در دیپلماسی خارجی، دفاع از مظلوم و ستیز با ظالمین در جای جای سرزمین‌های اسلامی است.
جامه روحانیت با اعتقاد به «تنش‌زدایی» در صحنه سیاست خارجی، ضمن اعتقاد به برقراری ارتباط با ملت‌ها بر برقراری ارتباط با دولت‌ها تأکید می‌ورزد. دبیرکل جامعه در آستانه انتخابات مجلس چهارم تأکید کرد:
ما از نظر سیاست خارجی معتقدیم که نباید به جنگ همه دولت‌ها برویم و از نظر دیپلماتیک باید در ارتباط با دولت‌ها باشیم و نه فقط با ملت‌ها ما مجبوریم با دولت‌ها ارتباط داشته باشیم… ما می‌گوییم با چند دولتی که از ابتدای انقلاب، به دلایلی امام راحل (ره) ترسیم کردند مانند آمریکا، اسرائیل و آفریقای جنوبی ارتباط نداشته باشیم. حضرت امام با بقیه دولت‌ها می‌گفتند ارتباط برقرار کنید ولی مواظب باشید سرتان کلاه نرود.
۱-۳- ایالات متحده آمریکا
جامعه روحانیت مبارز که قریب به اتفاق اعضای شورای مرکزی آن در بسیج و هدایت توده‌های مردم علیه استبداد رژیم شاهنشاهی پهلوی نقش داشته‌اند، به تبعیت از بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری، برقراری هرگونه ارتباط با آمریکا را به شدت رد می‌کند. به عنوان نمونه در یکی از بیانیه‌های صادره این مطلب مورد تأکید قرار گرفته است:
جامعه روحانیت مبارز بنا بر نص صریح فرمایشات حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صریحاً اعلام می‌دارد، مذاکره و ارتباط با دولت جنایتکار و سلطه‌طلب آمریکا هرگز! این موضع قاطع رهبر عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی، ملت و دولت ماست که به صورت شعار مقدس و ملی «مرگ بر آمریکا» تجلی یافته است.
از نظر جامعه روحانیت مبارز همان‌گونه که دشمن شماره یک ایران، آمریکاست، دشمن درجه یک آمریکا نیز ایران است. دشمنی ایران با آمریکا نیز برگرفته از اعتقادات اصیل اسلامی نظیر «قاعده نفی سبیل» است. در بیانیه جامعه روحانیت آمده است:
موضع‌گیری ما در قبال آمریکا یک موضع‌گیری موسمی و تاکتیکی نیست. ما عمیقاً به مواضع رهبر عالیقدرمان معتقدیم که عداوت ملت ایران با دشمنان اسلام و در رأس آنها آمریکا پایان‌ناپذیر است.
از جمله موانع اصلی در انجام مذاکرات و تجدید روابط ایران با آمریکا از دید جامعه روحانیت، موارد زیر است و تا زمانی که ایالات متحده در رفتار خود تغییرات لازم را در این زمینه‌ها انجام ندهد و درصدد جبران خسارات ناشی از آنها برنیاید، برقراری رابطه با آن دولت غیرممکن می‌باشد:
۱- بلوکه کردن اموال و دارایی‌های ایران؛
۲- توطئه علیه نظام جمهوری اسلامی از طریق کودتا، تقویت ضدانقلاب، هدایت و رهبری جنگ تحمیلی؛
۳- مداخله نظامی در ماجرای طبس، سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران و کشتار بی‌رحمانه زنان، مردان و کودکان بی‌گناه و هدف قرار دادن کشتی ایران اجر و سکوهای نفتی ایران در سال پایانی جنگ (۱۳۶۷ هـ.ش)؛
۴- محاصره اقتصادی و سیاسی؛
۵- حمایت از رژیم صهیونیستی؛
۶- برتری‌طلبی و تلاش برای ایجاد سلطه مجدد بر ایران؛
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۷- دخالت‌های نابجا در امور مسلمانان جهان.
چگونگی نگرش به مقوله رابطه با آمریکا از نظر جامعه روحانیت از چنان درجه‌ای از اهمیت برخوردار است که طرفداران رابطه با آمریکا و احزاب و تشکل‌های متمایل به آن را فاقد تأثیرگذاری در جامعه ایران می‌داند:
کسانی که نسبت به آمریکا موضع روشنی ندارند و در مبارزه جدی با دشمنان قسم خورده اسلام دچار تساهل و تسامح‌اند، باید بدانند که دیدگاه آنان منطبق بر مواضع روشن امام (ره) و رهبری نیست و آنها نمی‌توانند در صحنه سیاسی کشور تأثیرگذار باشند.
جامعه روحانیت مبارز از همان ابتدای تأسیس تاکنون، با ابراز تنفر نسبت به خوی برتری‌طلبی و مداخله جویی آمریکا، با صدور بیانیه‌های متعدد، مداخلات ایالات متحده در امور داخلی سایر کشورها نظیر مداخله آمریکا در لبنان و پاناما را نیز به شدت محکوم کرده است.
این تشکل روحانی با درک شرایط و مقتضیات زمانی، شیوه‌های نفوذ آمریکا در مقاطع مختلف را درک کرده و درصدد آگاهی‌بخش برآمده است. به عنوان نمونه بعد از گذشت یک سال از دوم خرداد ۱۳۷۶ ضمن درک شرایط آن زمان اعلام کرد:
همه و همه آگاه باشید که سلاح آمریکا علیه انقلاب اسلامی فرهنگی و سیاسی است. البته رویکرد امروزین آنان به شدت منافقانه، عوام‌فریبانه و پیچیده است. اینکه برخی از افراد کم‌اطلاع و سطحی تصور کرده‌اند که شرایط امروز برای نزدیک شدن به آمریکا و مذاکره و برقراری رابطه مساعد است، ناشی از همین روش پیچیده و ظاهر فریب آنهاست(بیانیه جامعه روحانیت مبارز به مناسبت قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۱۲/۳/۱۳۷۷).
۲-۳- رژیم صهیونیستی
موضع جامعه روحانیت مبارز در قبال بحران منطبق با موضع رسمی نظام جمهوری اسلامی از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون بوده است. این تشکل روحانی حکومت اسراییل را مبتنی بر غصب دانسته و موجودیت آن را به رسمیت نمی‌شناسد:
جامعه روحانیت مبارز همگام با ملت شجاع و بیدار ایران، جرثومه فساد و تباهی را در قلب خاورمیانه به رسمیت نمی‌شناسد.
جامعه روحانیت مبارز هرساله با صدور بیانیه‌ای به مناسبت روز قدس ضمن اعلام انزجار و تنفر شدید خود از رژیم صهیونیستی، مردم مسلمان ایران را نیز به شرکت فعال در راهپیمایی آن روز تشویق می کند. علاوه بر این در مناسبت‌های مختلف و در مواقعی که بحران میان مردم مسلمان فلسطین با اسرائیلی‌ها شدت می‌یابد، با صدور بیانیه‌های رسمی به نقش آگاهی‌بخش خود عمل می کند. هنگامی که «روژه گارودی» نویسنده مسلمان فرانسوی به جرم انتشار کتاب تحقیقی‌اش پیرامون غیرواقعی بودن هولوکاست از سوی دادگاه‌های آن کشور محکوم شد، جامعه روحانیت مبارز طی بیانیه‌ای اعلام کرد:
گارودی به خاطر کتاب محققانه و تحقیقات روشنگرانه‌اش که غبار از چهره برخی از مسائل تاریخی زدوده و دورغ‌ها و مظلوم‌نمایی‌های غیرواقعی صهیونیست‌ها را برملا کرد، محاکمه می‌شود. گارودی بر نکته ای دست گذاشت و توطئه و ترفندی را برملا کرده که بعد از جنگ جهانی دوم صهیونیست‌ها از قبل آن، سود فراوان برده‌اند و تا حدودی با تبلیغات گسترده جهانی خود و مسایلی چون کوره‌های آدم‌سوزی صهیونیستی، زمینه‌های مظلوم‌نمایی و برانگیختن احساسات جهانی را فراهم آوردند تا به حضور نامشروع خودشان در فلسطین اشغالی ادامه بدهند.
جامعه، تنها راه‌حل بحران فلسطین را مبارزه مردم مسلمان فلسطین با رژیم اشغالگر قدس دانسته و هرگونه سازش و مصالحه با آن از سوی هر یک از گروه‌های فلسطینی را محکوم به شکست می‌داند. به نحوی که با صدور بیانیه‌های متعدد، سازش سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) به رهبری یاسر عرفات با رژیم صهیونیستی را به شدت محکوم کرد. به عنوان مثال در فراخوان به منظور شرکت در روز قدس سال ۱۳۷۸ چنین آمده بود:
تجربه تاریخی نشان داده است، مسأله فلسطین و رهایی بخشی این پیکره اسلامی از چنگال اشغالگران صهیونیسم، در پشت میز مذاکره حل نشده، کمترین اثر جریان سازش که استکبار جهانی آن را طراحی نموده، خروج رژیم صهیونیستی از بحران مشروعیت می‌باشد. بنابراین هرگونه راه‌کاری که به گونه ای رژیم اشغالگر را به رسمیت شناخته و بر سر حقوق ملت فلسطین معامله نماید، پذیرفتنی نیست و در حال حاضر راه‌کار اصلی، همان است که فرزندان قهرمان فلسطین و جریان انتفاضه در پیش گرفته‌اند(روزنامه اطلاعات، ۸/۳/۱۳۷۸).
فصل سوم
عملکرد و تأثیر جامعه روحانیت مبارز در تحولات
سیاسی- اجتماعی ج.ا.ا
اعضای جامعه روحانیت مبارز، پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پذیرفتن مسئولیت در سطح کلان و مقامات کلیدی نظام نوپای اسلامی، در تثبیت، دفاع و استمرار انقلاب اسلامی کوشیدند. با توجه به این مطالب رئوس عملکرد جامعه روحانیت مبارز را در دو بخش قبل و بعد از پیروی انقلاب اسلامی بیان می‌کنیم. دلیل اشاره به عملکرد این تشکل در قبل از انقلاب اسلامی، نقشی است که اعضای این جامعه در پرتو عملکردها در قبل از انقلاب، در فردای انقلاب احراز کردند.
گفتار اول: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی
این دوره از شروع نهضت امام خمینی در سال ۱۳۴۱ تا پیروزی انقلاب در بهمن ۱۳۵۷ را در برمی‌گیرد. گفتنی است تا قبل از شکل‌گیری رسمی جامعه در سال ۱۳۵۶، اعضای آن فراتر از شخصیت‌های فعلی بوده است. عملکرد این دوره به قرار زیر است:
۱- همراهی با امام خمینی در اعتراض به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی.
در این زمینه در اعلامیه روحانیان تهران در تاریخ ۱/۹/۱۳۴۱ خطاب به دولت وقت آمده است:
– اجازه نخواهیم داد که احکام اسلام و قانون اساسی پایمال گردد و مسئولیت هرگونه حادثه‌ای را متوجه دولت می‌دانیم.
۲- همراهی با جریان اسلامی، به رهبری امام خمینی در وقایع ۱۵ خرداد ۴۲ و حمله رژیم به مدرسه فیضیه.
۳- زنده نگه داشتن نام امام خمینی و ترویج مرجعیت ایشان در دوران تبعید امام خمینی به ترکیه و سپس عراق به دنبال اعتراض به کاپیتولاسیون در سال ۱۳۴۳.
۴- تشکیل شورای روحانیت هیئت‌های مؤتلفه‌های اسلامی با حضور شهید مطهری، بهشتی، حجه‌الاسلام والمسلمین انواری، هاشمی رفسنجانی و شهید باهنر. این شورا علاوه بر تغذیه فکری اعضای مؤتلفه، به ارائه تحلیل‌های سیاسی پرداخته و در کارهایی که نیاز به نظر حاکم شرع داشت، مشورت می‌داد. در این راستا شورای روحانیت مؤتلفه به برگزاری کلاس‌های ایدئولوژیک اقدام می‌کرد(کردی، ۱۳۸۶: ۵۱).
۵- تبلیغ و ترویج اندیشه حکومت اسلامی با ولایت فقیه که در سال ۱۳۴۸ توسط امام خمینی در نجف اشرف مطرح شد.
۶- تشکیل جلسات توجیهی و دورهم‌نشینی سیاسی با تبادل اخبار و اطلاعات، تحلیل و تصمیم‌گیری.
در این باره به عنوان نمونه از جلسات روحانیت مبارز طرفدار امام خمینی که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در کتاب «دوران مبارزه» آورده می‌توان یاد کرد:
… این جلسات هم پایگاه خوبی بود برای پی‌گیری مبارزه و تصمیم‌گیری مشترک. گاهی هم آقای طالقانی در این جلسات [هفتگی] حاضر می‌شدند، این اجتماع بسیار کارساز بود. از این طریق هدایت بسیاری از مساجد و تکایا را در اختیار داشتیم و مطالب لازم برای مبارزه را به موقع و در سطح دلخواه در جامعه مطرح می‌کردیم(هاشمی رفسنجانی،۱۳۸۶ : ۲۳۵).
در گزارش سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) نیز به این جلسات هفتگی در روزهای پنج‌شنبه از ساعت ۷ الی ۹ از جمله در تاریخ ۸/۸/۱۳۴۸ اشاره شده است که با شرکت اعضای برجسته جامعه روحانیت مبارز در منزل آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی تشکیل شده است.
۷- تشکیل صندوق قرض‌الحسنه جهت کمک به مبارزان و خانواده‌های آنها.
۸- تداوم مبارزه در قالب عناوین پوششی مانند کلاس‌های آموزش قرآنی و عربی(کردی، ۱۳۸۶: ۸۱).
۹- ارتباط با روحانیان مبارز سایر شهرها بویژه شهر مقدس قم و مشهد و مراجع عظام تقلید، در راستای استمرار مبارزه علیه رژیم پهلوی.
۱۰- آگاهی بخشی، تشویق و تحریک مردم به مبارزه با رژیم استبداد پهلوی و استعمار آمریکا.
۱۱- ارتباط با امام خمینی به هر شکل ممکن و اخذ دستور برای ادامه مبارزه.
۱۲- بزرگداشت شهدات حاج مصطفی خمینی و بهره‌گیری از آن در راستای پیشبرد اهداف انقلاب در آبان سال ۱۳۵۶.
