در سمت جنوب و بیرون دریاچه ، به فاصله ی قریب ۱۰ متر از ضلع جنوبی دریاچه ، ساختمانی است که متعلق به آغا محمدخان قاجار است . ساختمان دارای یک طبقه و یک شاه نشین فوقانی می باشد این بنا به زیبایی بنای فتحعلی شاه نیست ، هم از نظر معماری و هم از جهت مکان ، لیکن دارای قدمت تاریخی است .
بناهای مذکور ، بویژه آغا محمدخان قاجار ، در سال های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی استان تعمیرات زیادی شده و لذا هویت تاریخی و باستانی خود را تا حدودی بازیافت . (بنی اسدی ، ۱۳۷۴ ، ص۳۰)
شکل شماره ۱۴ : نمایی از عمارت آغا محمدخان قاجار ، چشمه علی دامغان
منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
۹-۴- بازار
۱-۹-۴- بازار عمومی
بازار دامغان بیش از یک بار توسط زمین لرزه و هجوم دشمن خراب گردیده تا بالأخره به شکل کنونی اش درآمده است . اما آن چه ما امروزه به عنوان پیکره یا کالبد بازار شهر می شناسیم پس از احداث خیابان شرقی و غربی مجاورش ، نسبت به شکل اولیه ی بازار دگرگونی های مهمی یافته است . راه های ارتباطی کنونی میان بازار و خیابان ، بیشتر راه عبور از بافت مسکونی پرتراکم شمالی به بازار شهر بوده اند .
پیکره کالبدی بازار دامغان ، از هر دو سمت شرق و غرب ، به سمت میانه ی راه و محل تقاطع با گذر ذوالفقاری شیب دارد . این شیب ، که اختلاف سطحی در حدود دو متر به وجود می آورد ، در پوشش بازار محسوس نیست . اما پس از احداث خیابانی که به موازاتش در سمت شمال احداث شده ، فضای بازار را به ویژه در نزدیکی میدان امام خمینی تنوع بخشیده است . دکان های باز ، که بیشتر از نظر عمق و گنجایش متفاوت اند ، دهانه های برابر داشته و تا پیش از احداث خیابان ، تنها رو به بازار باز می شده اند . بازار دامغان دو کاروان سرای شهری داشته و نیازهای ویژه راهمین دو برآورده می کرده است . (بنی اسدی ، ۱۳۷۴ ، ص۸۰)
۱۰-۴- مدارس قدیمی
۱-۱۰-۴- مدارس و مراکز علمی دامغان
شهر دامغان از دیرباز تا کنون ، فضلاً و اساتید بزرگی را در دامان خود پرورانده است که خود این قضیه مدیون مراکز علمی است که در آن زمان وجود داشته و امروزه فعالیت آن تشدید گردیده است که عمده ترین این مراکز عبارتند از :
۲-۱۰-۴- مدرسه ی حاج فتحعلی بیگ معروف به پامنار
این مدرسه در محله ی قیصریه ، زیر گنبد خشتی بزرگ و مقابل درب شمالی مسجد جامع می باشد . درب ورودی مدرسه در ایوان دارای دو سکو در طرفین می باشد که کتیبه ای گچ بری در کمر ایوان به خط ثلث دارد که قسمتی از آیه الکرسی ، از : «و هو العلی العظیم . لا اکراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی فمن یکفر بالطاغوت و یؤمن بالله» باقی است .
اول و آخر کتیبه که در سمت راست و چپ و جبهه ی ایوان بوده ، از بین رفته است . هشتی وسیع مستطیلی به حیاط مدرسه منتهی می شود . روبه روی آن ، در ضلع شمالی ایوان بزرگی که قریب پانزده متر بلندی و هشت متر عرض دارد و کلاس درس نیز بوده است ، و در تمام ضلع شرقی و غربی و طرفین کلاس مزبور اطاق های ایوان دار برای سکونت طلاب بوده و حوض بزرگی در وسط محوطه است .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
این مدرسه را حاج فتحعلی بیگ قاجار در سال ۱۱۱۸ قمری در زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی ساخته و موقوفاتی هم مقرر داشته است . در حال حاضر مدرسـه ی مذکـور در اختیـارحوزه ی علمیه می باشد . (بنی اسدی ، ۱۳۷۴ ، ص۱۰۳)
۳-۱۰-۴- مدرسه ی موسویه
این مدرسه را در سال ۱۲۷۰ هجری قمری حاج موسی آقای قاجار بنا کرده و در محله ی بالای کوه دباغان واقع است . در جنب مدرسه مسجدی هم ساخته است . ساختمان آن تمام آجری و کثیرالاضلاع و دارای ده طاق است که از سطـح زمین قریب یک متر و نیـم برآمده است . روبه روی درب مدرسه (از داخل) تالار فوقانی دارد که پنج درب به طرف حیاط مدرسه باز می شود و پشت آن حیاط خلوتی دارد . در بعضی مواقع در آن مجلس درس تشکیل می شد . در ضلع شمالی تالار بزرگی با شاه نشین دارد که از پنج درب به طرف حیاط برخوردار است . در دو طرف آن راهروی است که مدرس مدرسه است . سابقاً مرحوم میرزا فتح الله ، که از علمای وقت بود ، در این تالار تدریس می کرد . (مخلصی، ۱۳۷۵، ص۳۹)
شکل شماره ۱۵ : نمایی از مدرسه ی موسویه ، دامغان
منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
۴-۱۰-۴- مدرسه ی مطلب خان
مدرسه ی مذکور در سال ۱۲۳۱ قمری بنا شده و بانی آن مطلب خان است . این مدرسه جنب تکیه دباغان است . ساختمان آن مربع مستطیل و یک طبقه است و در تمامی اضلاع آن اطاق هایی است که جلوی آن ها ایوان قرار دارد . بنای مذکور تمام آجری است . درحال حاضر مدارس مذکور ، حوزه های علمیه طلاب علوم دینی می باشد . (مخلصی، ۱۳۷۵،ص۳۸)
۱۱-۴- حمام های قدیمی
در شهر دامغان و اطراف آن بنایی از حمام های قدیمی مشاهده می شود که کم و بیش دارای قدمت بسیاری است .
عمده ترین آن ها عبارتند از :
– حمام سیاه کوه تویه دروار ، ۶۰ کیلومتری شمال غربی دامغان ، که ساختمان این حمام تماماً از سنگ و ساروج ، و بنای ظاهری آن به صورت سه گنبد مدور به هم پیوسته می باشد .
داخل این حمام ، بسیار مخروبه است و چیزی که نمایان گر قسمت های مختلف حمام باشد ، مشخص نیست .
حمام مذکور در منطقه ی یادشده پای کوه و کنار رودخانه می باشد . از جزئیات آن اطلاع درست و کاملی در دست نیست .
– حمام کلاته ، ۴۲ کیلومتری دامغان .
– حمام عمومی فیروزآباد : روستای فیروزآباد .
– حمام الله آباد : روستای الله آباد ، ۳۰ کیلومتری دامغان .
– حمام قدرت آباد : روستای قدرت آباد ، ۲۰ کیلومتری دامغان .
– حمام حداده : روستای حداده ، ۲۸ کیلومتری دامغان . (صفاری،۱۳۷۲،ص۱۸)
جدول شماره۱۱ : بناهای تاریخی دامغان
نام بنا
موقعیت جغرافیایی
قدمت تاریخی
قلعه ی گردکوه
دامغان
ساسانی
گنبد زنگوله
دامغان
صفاریه