بررسی وجود اختلاف بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان و مأموران امور مالیاتی
یکی از ابزارهای مؤثر در تعیین درآمد مشمول مالیات مؤدیان، استفاده از خدمات حسابداران رسمی، موضوع ماده ۲۷۲ ق.م.م است که سازمان امور مالیاتی کشور را در این زمینه یاری میدهد.
با توجه به محول شدن وظیفه تعیین درآمد مشمول مالیات به دو گروه موضوع ماده قانونی مذبور، اختلاف نظرهایی بین سازمان امور مالیاتی و حسابداران رسمی از جنبه‌های مختلف مطرح گردیده است. از منظر سازمان امور مالیاتی کشور، مواردی نظیر عدم وجود نظارت قوی بر عملکرد حسابداران رسمی موضوع ماده ۲۷۲ ق.م.م، وجود مسئولیت در قبال مندرجات برگ تشخیص مالیات تنها برای امضاء کنندگان آن، عدم وجود ضمانت‌های اجرایی قوی در برخورد با متخلفان، وجود تفاوت مابین تخصص و مهارت های مورد نیاز جهت تهیه گزارش‌های حسابرسی مالیاتی و مالی و موضوع استقلال حسابرسان که یکی از مهم‌ترین استانداردهای عمومی حسابرسی است، باعث شده تا عملکرد اجرای این ماده قانونی و مجریان آن با چالش روبرو گردد. در عمل شاهد بروز اختلافات فراوان بین درآمد مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان ماده ۲۷۲ و درآمد مشمول مالیات تشخیصی مأموران مالیاتی هستیم. بستانیان (۱۳۸۴) معتقد است که اختلاف نظر و چالش‌های موجود در رابطه با حسابرسی مالیاتی، ریشه در عواملی همچون پیچیدگی، ابهام و تفسیرپذیری مقررات موجود، متفاوت بودن و گاهی تضاد آیین‌نامه‌های اجرایی برخی مواد قانونی با روح قانون و گاهی تضاد دیدگاه اشخاص مسئول در سازمان امور مالیاتی با روح قانون است. با توجه به این موارد، می‌توان فرضیه اول تحقیق را به شرح زیر عنوان نمود:
فرضیه اول: “بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان مالیاتی و مأموران امور مالیاتی اختلاف معنادار وجود دارد.”
تفاوت دیدگاه در خصوص رعایت ماده ۱۴۷ ق.م.م
یکی از مواد مهم ق.م.م که به احتمال زیاد در اکثر شرکت‌ها موضوعیت دارد، ماده ۱۴۷ است که مربوط به هزینه های مرتبط با فعالیت اصلی شرکت و هزینه های با مدارک کافی است. به دلیل پیچیدگی و شفاف نبودن بعضی قوانین و بخشنامههای مربوط به آن، ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی در بین حسابرسان و مأموران به وجود بیاید، به طور مثال این تفاوت دیدگاه ممکن است در بخشی از هزینه های تبلیغات به وجود آید، بنابرین این احتمال وجود دارد که تفاوت دیدگاه حسابرسان و مأموران مالیاتی در ارتباط با رعایت ماده ۱۴۷ باعث به وجود آمدن اختلاف بین سود مشمول مالیات تشخیصی حسابرسان و مأموران گردد. با توجه به مطالب فوق، فرضیه دوم تحقیق به شرح زیر بیان می‌شود:
فرضیه دوم: “تفاوت دیدگاه در خصوص رعایت ماده ۱۴۷ ق.م.م سبب ایجاد تفاوت معنادار بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان مالیاتی و مأموران امور مالیاتی میگردد.”
تفاوت دیدگاه در خصوص ماده ۱۴۸ ق.م.م
یکی دیگر از مواد مهم ق.م.م که در تعیین رقم درآمد مشمول مالیات اکثر شرکت‌ها موضوعیت دارد، ماده ۱۴۸ است که مربوط به هزینه های قابل‌قبول مالیاتی است، به طور مثال رویه این ماده در مورد هزینه های تأسیس و قبل از بهره‌برداری، هزینه استهلاک دارایی‌های تجدید ارزیابی‌شده، هزینه ذخیره بازخرید مرخصی و… منطبق بر استانداردهای حسابداری جاری نیست، از این رو پیش‌بینی می‌شود که به دلیل برداشت‌های نادرست از متن قانون و تفاوت برداشت حسابرسان و مأموران مالیاتی از این ماده و بخشنامههای مرتبط با آن، باعث ایجاد اختلافاتی بین حسابرس مالیاتی و مأمور امور مالیاتی گردد. با توجه به این مطالب، فرضیه سوم تحقیق به شرح زیر بیان می شود:
فرضیه سوم: “تفاوت دیدگاه، در خصوص رعایت ماده ۱۴۸ ق.م.م سبب ایجاد تفاوت بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان مالیاتی و مأموران امور مالیاتی میگردد.”
ارتباط بین کتمان درآمد و متورم کردن هزینه ها و سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان مالیاتی
بحث دیگری که مطرح است، این است که ممکن است به دلیل پیچیدگی معاملات اشخاص حقوقی، درآمدهایی در قالب درآمدهای معاف از مالیات درج شده باشد و یا هزینه ها در بعضی موارد در دو سرفصل مختلف منظور شده و در واقع هزینه ها متورم شوند. در این حالت ممکن است در حین رسیدگی حسابرسان مالیاتی متوجه این انحرافات نشده و یا اینکه عمداً از آن چشم پوشی نمایند. پس از تهیه گزارش حسابرسی مالیاتی و تحویل به اداره امور مالیاتی، ممکن است ممیزان مالیاتی اعتقاد داشته باشند که طبقه‌بندی‌های انجام‌شده اشتباه و این شبهه در آن ها ایجاد شود که کتمان درآمد و متورم کردن هزینه ها رخ داده است؛ بنابرین، ممکن است دیدگاه مأموران امور مالیاتی در خصوص کتمان درآمد و متورم کردن هزینه ها باعث ایجاد تفاوت بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان مالیاتی و مأموران امور مالیاتی میگردد.
با توجه به مطالب فوق، فرضیه‌های چهارم و پنجم را می‌توان به صورت زیر بیان میگردد:
فرضیه چهارم:” دیدگاه ممیزان مالیاتی در خصوص متورم کردن هزینه ها، باعث ایجاد اختلاف بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان و مأموران امور مالیاتی می‌شود.”
فرضیه پنجم: “دیدگاه ممیزان مالیاتی در خصوص کتمان درآمد از طریق تغییر عنوان حساب، باعث ایجاد اختلاف بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان و مأموران امور مالیاتی میگردد.”
