[۳۴]. Kuang, J.-H. and C.-J. Chen, Dynamic characteristics of shaped micro-actuators solved using the differential quadrature method. Journal of Micromechanics and Microengineering, 2004. 14(4): p. 647.
[۳۵]. Moghimi Zand, M. and M. Ahmadian, Characterization of coupled-domain multi-layer microplates in pull-in phenomenon, vibrations and dynamics. International Journal of Mechanical Sciences, 2007. 49(11): p. 1226-1237.
[۳۶]. Zhang, Y. and Y.-p. Zhao, Numerical and analytical study on the pull-in instability of micro-structure under electrostatic loading. Sensors and Actuators A: Physical, 2006. 127(2): p. 366-380.
[۳۷]. Hu, Y.-C., Closed form solutions for the pull-in voltage of micro curled beams subjected to electrostatic loads. Journal of Micromechanics and Microengineering, 2006. 16(3): p. 648.
[۳۸]. Younis, M. and A. Nayfeh, A study of the nonlinear response of a resonant microbeam to an electric actuation. Nonlinear Dynamics, 2003. 31(1): p. 91-117.
[۳۹]. Ramezani, A., A. Alasty, and J. Akbari, Influence of van der Waals force on the pull-in parameters of cantilever type nanoscale electrostatic actuators. Microsystem technologies, 2006. 12(12): p. 1153-1161.
[۴۰]. Ramezani, A., A. Alasty, and J. Akbari, Pull-in parameters of cantilever type nanomechanical switches in presence of Casimir force. Nonlinear Analysis: Hybrid Systems, 2007. 1(3): p. 364-382.
[۴۱]. Zhao, X., E.M. Abdel-Rahman, and A.H. Nayfeh, A reduced-order model for electrically actuated microplates. Journal of Micromechanics and Microengineering, 2004. 14(7): p. 900.
[۴۲]. Nayfeh, A.H., M.I. Younis, and E.M. Abdel-Rahman, Reduced-order models for MEMS applications. Nonlinear Dynamics, 2005. 41(1-3): p. 211-236.
[۴۳]. Abdel-Rahman, E.M., M.I. Younis, and A.H. Nayfeh, Characterization of the mechanical behavior of an electrically actuated microbeam. Journal of Micromechanics and Microengineering, 2002. 12(6): p. 759.
[۴۴]. Mojahedi, M., M. Moghimi Zand, and M. Ahmadian, Static pull-in analysis of electrostatically actuated microbeams using homotopy perturbation method. Applied Mathematical Modelling, 2010. 34(4): p. 1032-1041.
[۴۵]. Younis, M.I., Modeling and simulation of microelectromechanical systems in multi-physics fields, 2004, Citeseer.
[۴۶]. Nayfeh, A.H. and M.I. Younis, A new approach to the modeling and simulation of flexible microstructures under the effect of squeeze-film damping. Journal of Micromechanics and Microengineering, 2004. 14(2): p. 170.
[۴۷]. Moghimi Zand, M., M. Ahmadian, and B. Rashidian, Semi-analytic solutions to nonlinear vibrations of microbeams under suddenly applied voltages. Journal of Sound and Vibration, 2009. 325(1): p. 382-396.
[۴۸]. Batra, R., M. Porfiri, and D. Spinello, Effects of Casimir force on pull-in instability in micromembranes. EPL (Europhysics Letters), 2007. 77(2): p. 20010.
[۴۹]. Batra, R., M. Porfiri, and D. Spinello, Reduced-order models for microelectromechanical rectangular and circular plates incorporating the Casimir force. International journal of solids and structures, 2008. 45(11): p. 3558-3583.
[۵۰]. Batra, R.C., M. Porfiri, and D. Spinello, Effects of van der Waals force and thermal stresses on pull-in instability of clamped rectangular microplates. Sensors, 2008. 8(2): p. 1048-1069.
[۵۱]. Teva, J., et al., A femtogram resolution mass sensor platform based on SOI electrostatically driven resonant cantilever. Part II: Sensor calibration and glycerine evaporation rate measurement. Ultramicroscopy, 2006. 106(8): p. 808-814.
[۵۲]. Battiston, F., et al., A chemical sensor based on a microfabricated cantilever array with simultaneous resonance-frequency and bending readout. Sensors and Actuators B: Chemical, 2001. 77(1): p. 122-131.
[۵۳]. Villarroya, M., et al., System on chip mass sensor based on polysilicon cantilevers arrays for multiple detection. Sensors and Actuators A: Physical, 2006. 132(1): p. 154-164.
[۵۴]. Kim, S.-J., T. Ono, and M. Esashi, Capacitive resonant mass sensor with frequency demodulation detection based on resonant circuit. Applied physics letters, 2006. 88(5): p. 053116-053116-3.
[۵۵]. Ekinci, K., X. Huang, and M. Roukes, Ultrasensitive nanoelectromechanical mass detection. Applied physics letters, 2004. 84(22): p. 4469-4471.
[۵۶]. Burg, T.P., et al., Vacuum-packaged suspended microchannel resonant mass sensor for biomolecular detection. Microelectromechanical Systems, Journal of, 2006. 15(6): p. 1466-1476.
[۵۷]. Voiculescu, I., et al., Electrostatically actuated resonant microcantilever beam in CMOS technology for the detection of chemical weapons. Sensors Journal, IEEE, 2005. 5(4): p. 641-647.
[۵۸]. Lochon, F., et al., Silicon made resonant microcantilever: Dependence of the chemical sensing performances on the sensitive coating thickness. Materials Science and Engineering: C, 2006. 26(2): p. 348-353.
[۵۹]. Ghatkesar, M.K., et al., Higher modes of vibration increase mass sensitivity in nanomechanical microcantilevers. Nanotechnology, 2007. 18(44): p. 445502.
[۶۰]. Sharos, L., et al., Enhanced mass sensing using torsional and lateral resonances in microcantilevers. Applied physics letters, 2004. 84(23): p. 4638-4640.
[۶۱]. Tseytlin, Y.M., High resonant mass sensor evaluation: An effective method. Review of scientific instruments, 2005. 76(11): p. 115101-115101-6.
[۶۲]. Sinha, N., J. Ma, and J.T. Yeow, Carbon nanotube-based sensors. Journal of nanoscience and nanotechnology, 2006. 6(3): p. 573-590.
[۶۳]. Nayfeh, A.H. and P.F. Pai, Linear and nonlinear structural mechanics2008: Wiley. com.
[۶۴]. Shampine, L.F., I. Gladwell, and S. Thompson, Solving ODEs with MATLAB2003: Cambridge University Press.
[۶۵]. Rao, S.S., Vibration of continuous systems2007: John Wiley & Sons.
[۶۶]. Fryba, L. and L. Frýba, Vibration of solids and structures under moving loads1999: Thomas Telford.
[۶۷]. Kiani, K., Longitudinal and transverse vibration of a single-walled carbon nanotube subjected to a moving nanoparticle accounting for both nonlocal and inertial effects. Physica E: Low-dimensional Systems and Nanostructures, 2010. 42(9): p. 2391-2401.
[۶۸]. Kiani, K. and B. Mehri, Assessment of nanotube structures under a moving nanoparticle using nonlocal beam theories. Journal of Sound and Vibration, 2010. 329(11): p. 2241-2264.
[۶۹]. Şimşek, M., Vibration analysis of a single-walled carbon nanotube under action of a moving harmonic load based on nonlocal elasticity theory. Physica E: Low-dimensional Systems and Nanostructures, 2010. 43(1): p. 182-191.
[۷۰]. Yan, T. and J. Yang, Forced Vibration of Edge-Cracked Functionally Graded Beams Due to a Transverse Moving Load. Procedia Engineering, 2011. 14: p. 3293-3300.
[۷۱]. Oh, E.-S., Elastic properties of boron-nitride nanotubes through the continuum lattice approach. Materials Letters, 2010. 64(7): p. 859-862.
[۷۲]. Song, J., et al., Deformation and bifurcation analysis of boron-nitride nanotubes. International journal of mechanical sciences, 2006. 48(11): p. 1197-1207.
[۷۳]. Shu, C., Differential quadrature and its applications in engineering. 2000: Springer.
[۷۴]. Yang, J., X. Jia, and S. Kitipornchai, Pull-in instability of nano-switches using nonlocal elasticity theory. Journal of Physics D: Applied Physics, 2008. 41(3): p. 035103.
Abstract:
Micro and Nano electromechanical systems have been considered mainly in two fields of sensors and actuators in different sciences such as mechanic, aerospace and medicine due to the unique characteristics and distinguished properties. Electrostatically actuation is one of the simplest and most prevalent of actuation and sensing in these systems that lead to instability phenomenon in them.
Prediction of static and dynamic behavior of electromechanical systems have gone along with errors in nano-scale based on classical theories. Hence in the present study, electrostatically actuated carbon nano-switches and carbon nano-sensors are investigated with nonlocal stress theory. At First, the nonlinear governing equations and boundary conditions with nonlocal theory are reformulated and deflection of nanobeam is divided into dynamic and static parts. The static solution is done and then natural frequencies and normal mode shapes are extracted by eigen-value dynamic problem solution in which both of them are the function of static voltage and nonlocal parameter. Due to used in Galerkin approximation method for solving equations to determine pull-in voltage and pull-in time more accurately. In vibration analysis by introducing a new model of carbon nanosensor which their efficiency is examined in the presence of moving nanoparticle. Also nonlinear pull-in instability of boron nitride nanoswitch with nonlocal piezoelasticity theory is investigated. Finally, based on the analysis of static, dynamic and vibration, the results show that the nonlocal influence affect on the nano-electromechanical switches in field of pull-in parameters.
Keywords:
Nano-electromechanical system, pull-in voltage, Carbon nanotube, Boron nitride nanoswitch, Nonlocal elastisity theory, Nonlinear dynamic, Electrostatic actuation.
کاهش ریسک کانتینرها
مدیریت ریسک، یک مدیریت مهم و ضروری محسوب می شود که تصمیم گیری دقیقی را بر اساس میزان ریسک و خطر میسر میسازد و در اکثر نفاط دنیا توسط پرسنل اجرایی فناوری اطلاعات مورد بهره برداری قرار میگیرد. در بنادر خطراتی همچون دستبرد، خرابی، صدمات جانی و … وجود دارد، بنابراین با داشتن چنین فناوری میتوان از بسیاری از خطرات جلوگیری کرد که فوایدی همچون : افزایش کارایی، موثر بودن، تسهیلات و روانسازی، کاهش هزینه، سرعت عمل و کاهش زمان انجام عملیات خواهد داشت (شیراوژن ،۱۳۸۶).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
افزایش امنیت اتوماسیون
تجهیزات ادارهکننده مواد و تجهیزات اتوماسیون برای سالهای زیادی از این فناوری استفاده کردند زیرا میتوانند دادههایی را بدون تجمع سیستمهای مورد نیاز در برگیرند. نصب یک قرائتگر این فناوری در برخی شرایط می تواند سادهتر از تجهیزات پیچیده بارکد باشد که می تواند در ارائه نصبها در فضای اداره و کنترل مواد، مفید باشد و سیستم امنیتی را در اتوماسیون به ارمغان بیاورد.
۲-۷-۶-حوزه مدیریت محوطه و بارگیری
به هر حال، وقتی چندین مجرا و کشتی به طور همزمان به بندر میرسند، کامیونهای زیادی برای رسیدن به آنجا در نظر گرفته شده اند. این مسئله فشار زیادی را به کار بنادر وارد می کند و نه تنها باعث ازدحام ترافیک می شود بلکه باعث تصادفات زیادی می شود در حالی که این فناوری در محوطههای کامیون ها در ورود و خروج وسایل نقلیه استفاده می شود و این کاربردها، RFID. را با سیگنالهای الکترونیکی برای هدایت رانندگان در کل محوطه ترکیب می کنند. در برخی از محوطهها تریلرها میتوانند عوض شوند با ردیابی دقیق تر تریلرها سودمندتر است. برخی از آزمایشها از تگهای فعال این تکنولوژی در تریلرها استفاده کرده اند تا موقعیت آنها را در محوطه ردیابی کنند.
کاهش متوسط زمان پاسخگویی به مشتری
نمونه دیگری از مسئله اطمینان در دریافت محصولات در انبار است. امروزه، متصدیان انبار، اضافه کاری می کنند زیرا آنها بایدکالاهایی را که از کامیونها در ۲۴ ساعت دریافت کرده اند را شمارش و مشخص نمایند. این مسئله باعث اوج های زمانبندی می شود که با مدیریت زمانبندی رسیدن کامیونها با بهره گرفتن از این سیستم هم زمان تخلیه کشتی کوتاه می شود و هم زمان پاسخگویی به مشتری.
۲-۸-مزایای شناسایی از طریق امواج رادیویی
۲-۸-۱-مزیتهای مستقیم:
مجموعه داده های دقیق و کامل و استفاده بهتر از زمان کارمندان، علاوه بر این، معیارهای امنیتی را میتوان از طریق استفاده از طریق امواج رادیویی تقویت کرد( Mullen, n.d).
۲-۸-۲-مزیتهای غیرمستقیم:
احتمال و امکان شناسایی خودکار و ردیابی اقلام ، کاهش زیاد هزینهها و زمان مورد نیاز برای مدیریت موجودی را ایجاد می کنند. به طور خلاصه کاربردهای ساخته شده پیرامون این تکنولوژی میتوانند مزایای استراتژیکی و عملیاتی را برای سازمانهای استفادهکننده ارائه کنند(,۲۰۰۹ charupa) کنترل فرایندهای غیرقابل رویت و امنیت و یکپارچگی نیز از مزایای جانبی این تکنولوژی به شمار می آید( مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹).
افزایش دقت در پیش بینی
مدیریت و کاهش موجودی
قابلیت ردیابی
همکاری
انبارداری و توزیع
مدیریت دارایی
مدیریت رابطه با مشتری (,۲۰۰۹ Charupa)
۲-۹-مشکلات و چالشهای شناسایی از طریق امواج رادیویی
ممکن است چالشهای موجود، مبارزهای در برابر رواج عمومی و کاربرد قابلقبول و جهانی بارکد باشد. شرکتهای زیادی از این تکنولوژی راضی هستند و تغییرات در سازمان برای راه اندازی سیستمهای RFID سخت و مشکل است مثلا راه اندازی RFID در فروشگاهها. هزینه های سرمایه گذاری بالا هستند و فوتو فنها به تخصص در مسائل تکنیکی نیاز دارند. این سنجش به رویارویی با وفاداری و صداقت، همکاری و بازخورد از سوی عرضهکنندگان، شخص ثالث و مشتریان نیاز دارد.
۲-۹-۱-تطابق تکنولوژی
یک مانع اصلی تنظیم یا تجمع تکنولوژی جدید برای تعویض سیستم قدیمی برحسب سیستمهای تجاری انبار داده ها است. تنطیمات معینی در تطابق فناوری اطلاعات باید سازماندهی شوند تا تمام بازیگران را در زنجیره عرضه متناسب سازد و به موجودی واقعی نزدیک شود.
۲-۹-۲-هزینه های سرمایه گذاری
مانع دیگر ، نیاز برای ثبت یا اعمال برای کدهای شناسایی است . در ایالات متحده ، یک دفتر ثبت برای ثبت کد محصول الکترونیکی [۵۷] مورد نیاز است این هزینه برابر با ۲۰۰۰۰۰ دلار است. هزینه های RFID ، مسئله اصلی است و هزینه های پیادهسازی به سرعت بالا میرود.
۲-۹-۳-چالشهای مرسوم و کلی
برای کاربران ابتدایی اروپایی، مشکلات زنجیره عرضه با قابلیت دسترسی درون قفسهای در فروشگاهها، گزارشات خدمات ضعیف به مشتریان از شرکتهای تولیدی و تدارکاتی و میزان بالای موجودی در انبارها وجود داشت. با افزایش کلیسازی در فرایندها، استخدام افراد خارجی و تدارکات، نیاز برای ایجاد رقابت در یک زنجیره عرضه، عامل تعیینکننده برای استفاده از تکنولوژی RFIDاست.
۲-۹-۳-مسائل زیستمحیطی
عامل دیگر کندکننده آمادگی این است که تگهایی با هزینه پایین در سطح مطلوبی کارا نیستند و بیان می کنند که خطاهایی در خواندنهای اشتباه و یا عدمخواندن وجود دارد. مسائل زیستمحیطی نظیر تداخلهای رادیویی مسئله دیگری است. برخی از تراشهها را نمی توان در محصولات استفاده نمود خصوصا برای مواد غذایی به علت مشخصههای زیست محیطی نظیر محیط سرد. تداخل امواج رادیویی نظیر فلز یا سیالات، یک مشکل است و شرکتهای زیادی از این مواد در مرحله تولید خود استفاده می کنند.
۲-۹-۴-اهمیت سهامداران
موانع مربوط به این تکنولوژی در حالتهای تجاری و مقیاسهای کلی وجود دارند. چون RFID نوعی سرمایه گذاری است. ارزیابیهایی برای اطمینان از این مسئله مورد نیاز است که سهامداران و مشتریان به خوبی مطلع شوند و با تکنولوژی آشنا شوند. آشکاری و شفافیت در کارهای تجاری برای کمک به اهداف، اساسی است.
۲-۹-۵-مسائل مشتری
چالشهای موجود در RFID شامل مسائل مشتری میباشند چون تگها را میتوان به محض دزدی در فروشگاه ، نظارت و بررسی نمود. علی رغم استانداردهای قانونی و اخلاقی ایجاد شده در آمریکا و اروپا ، این مسئله هنوز دارای اهمیت است چون خطوط به طور دقیق نشانداده نشدهاند. عرضهکنندگان خواهان پیادهسازی تگ در بستهبندیها میباشند در حالی که مشتریان نگران ریسکهای نظارت با مصرف محصول میباشند.
اثر اجتماعی واکنشهای مشتریان باعث شده است تا سهامداران پیادهسازی این تکنولوژی را به علت نظرات مشتریان کنسل کنند. بهترین روش برای مبارزه با این مسئله، کوشش و تلاش برای آموزش مشتریان است. بنابراین تگها میتوانند تنها برای چندین فوت دورتر قابل خواندن باشند و آنها نمی توانند در همه جا قابل ردیابی باشند(Charupa,2009).
۲-۹-۶-قیمت بالا
با وجود پیشرفتهای علمی و فنی صورت گرفته، قیمت برچسبهای غیرفعال در تعداد بالا درحدود ۳۵ تا ۴۵ سنت و در تعداد پایین حدود ۸۰ سنت و در مورد برچسبهای فعال حدود ۸۵ سنت است. متاسفانه این قیمتها حدود ۵ تا ۱۰ سنت بالاتر از آستانه مقرون به صرفه بودن این برچسبها برای کاربردهای مختلف هستند.
۲-۹-۷-تداخل
تداخل به دو صورت اتفاق میافتد:
تداخل قرائتگرها : زمانی اتفاق میافتد که سیگنالهای ارسال شده از چند دستگاه قرائتگر تداخل پیدا می کنند.
تداخل برچسبها: زمانی اتفاق میافتد که تعداد برچسب های بسیار زیادی در فضای کوچکی وجود داشته باشند.
۲-۹-۸-مسئله ایمنی
اکثر برچسهای رادیوشناسه حتی پس از خرید و خروج از فروشگاه فعال هستند. در نتیجه اطلاعات آنها می تواند توسط دستگاههای قرائتگر خوانده شود. بنابراین احتمال سرقت کالاها افزایش مییابد. علاوه بر این بسیاری از سازمانها به هنگام خرید مشتری اطلاعاتی را درباره مشتری ( از جمله شماره کارت اعتباری ، آدرس، نام و…) به برچسب رادیوشناسه کالاها منتقل می کنند تا لیستی از مشخصات مشتریان خود داشته باشند، که این امر اطلاعات محرمانه مشتریان را به خطر می اندازد. موضوع امنیت زمانی بیشتر به چشم میخورد که به کاربردهای رادیوشناسه در پزشکی توجه کنید.
۲-۹-۹-مشکلات اجتماعی
بر اثر پیشرفتهای اخیر تکنولوژی در بسیاری از مناطق دنیا از جمله فرانسه، هلند، نروژ و … فناوری رادیوشناسه برای تشخیص هویت افراد استفاده می شود. این امر به عقیده بسیاری از افراد نامطلوب است زیرا شخصیت اجتماعی و انسانی آنها را زیر سوال میبرد و سبب می شود که به انسانها به چشم یک ربات نگریسته شود.
۲-۹-۱۰-عدم وجود استانداردها
شرکتهای متعددی وجود دارند که دستگاههای رادیوشناسه را تولید می کنند. اما قوانین و استانداردهای جهانی خاصی برای تولید این محصول وجود ندارد. این مسئله سبب شده می شود که فناوری رادیوشناسه طراحی شده برای یک شرکت تنها در همان شرکت قابل استفاده باشد و برچسبهای موجود در روی محصولات یک شرکت (مثلا تامینکننده) ممکن است توسط شرکت دیگر (مثلا تولیدکننده) خوانده نشود که این امر مشکلات فراوانی را ایجاد می کند. استانداردهای موجود برای تعیین فرکانس رادیوشناسه نیز در کشورهای مختلف تفاوت دارد( مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹).
۲-۱۰-آینده شناسایی از طریق امواج رادیویی
تا سال ۲۰۱۴، کارمندان با ابزارهایی مجهز میشوند که وظایف را تعیین می کنند و به مدیریت فرایندهای کاری مبتنی بر تخصیص بهینه کار ارسال میشوند که باید انجام شوند و موقعیت واقعی فروشگاه را در نظر بگیرند. امروزه نیروی کار و ابزارهای مدیریت کار استفاده میشوند ولی آنها فاقد کنترلهای عملیاتی میباشند که RFID ارائه می کند (Woods,2005 ). اطلاعات ایجاد شده با RFID زیادی وجود دارند که بدون کمک ترکیب برنامه ریزی منبع کاری [۵۸] و سیستم مدیریت انبار [۵۹] بلااستفاده است. انتظار میرود که بارکد و RFID در آینده قبل از منسوخشدن تکنولوژی بارکد با هم وجود داشته باشند.
موج جدیدی از کارتخوانها شامل کارتخوانهای چند فرکانسی و یا کارتخوانهای سریع الانتقال میباشند که میتوانند با مشخصههای تولیدکنندگان بسیاری، سازگار باشند. شرکتهای زیادی تمایل به سرمایه گذاری در منابع مهم به علت مزایای این تکنولوژی دارند. در آینده زنجیرههای عرضه، در اتوماسیون تولید، کنترل منطقی و تدارکات، کاربردهای تجارت الکترونیکی، تولید انبوه، تقابل بیسیم، ردیابی کالاهای مشتری و پخش و انتشار تگها پیرامون دنیا تقویت میشوند(Charupa,2009). به نظر می رسد رادیوشناسه یکی از بازیگران اصلی در آینده جهان باشد و وضعیت جهان را تا حد بسیار زیادی دچار تحول کند.
سیستمهای اطلاعاتی استراتژیک[۱۳]
مفهوم سیستمهای اطلاعاتی استراتژیک نخستین بار در اوایل دهه ۸۰ توسط دکتر چارلز وایزمن[۱۴] مطرح شد و نگاه به سیستمهای اطلاعاتی در سازمانها را دستخوش تغییر زیادی کرد. این مفهوم به سیستمهای اطلاعاتی به عنوان یک ابزار یا سلاح رقابتی مینگرد. در تعریف آنها میتوان گفت سیستمهای اطلاعاتی استراتژیک نوع خاصی از سیستمهای اطلاعاتی هستند که از استراتژی های حاکم در سازمان، به ویژه استراتژی های رقابتی پشتیبانی می کنند. از این سیستمها میتوان به منظور بهبود ارتباط با مشتریان، بهبود فرایند طراحی، تولید و عرضه محصولات، ایجاد و توسعه کمی و کیفی روشهای ارتباطی با تأمینکنندگان مواداولیه و قطعات موردنیاز، ایجاد فرصتهای جدید فروش و نهایتا افزایش بهرهوری سازمان استفاده نمود[۵۵].
تعریف مختصر و مفیدتر سیستمهای اطلاعاتی راهبردی را سیستمهایی کامپیوتری معرفی می کند که مسئول اجرای استراتژی های تجاری سازمانند. در واقع در اینسیستمها، اطلاعاتی که توسط کامپیوترها جمعآوری، پردازش و تجزیه و تحلیل میشوند، نقش اساسی و مهمی در تعیین یا اجرای استراتژی های تجاری سازمان دارند]۲۲[.
سیستمهای اطلاعاتی راهبردی در طی مدتزمانی که از پیدایش آنها گذشته است، با توجه به منافعی که برای سازمانها به دنبال داشته و فرصتهایی که در راستای افزایش سطح کارایی سازمان ایجاد نموده اند، توانسته اند جایگاه مهم و قابل توجهی بدست آورند.
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
همانگونه که در بخشهای پیشین اشاره شد، سیستمهای اطلاعاتی سازمانی طی یک فرایند تکاملی از سیستمهای پردازش تراکنشها (که وظیفهی ثبت و ضبط تراکنشهای مالی را برعهده داشتند) به سیستمهای مدیریت اطلاعات (که وضعیت دارایی های سازمان مدیریت میکردند) و پس از آن به سمت سیستمهای پشتیبان تصمیم (که مدیران را در تعیین برخی سیاستها یاری میرساندند) تکامل یافتهاند. پس از سیستمهای پشتیبان تصمیم نوبت به نسل بعدی سیستمهای اطلاعاتی که همان سیستمهای اطلاعاتی راهبردی هستند، رسید. این سیستمها نیز مانند نسلهای پیشین سیستمهای اطلاعاتی، قابلیت پردازش و مدیریت موجودی مشتریان و ارتباط آن با سیستم سفارشات سازمان را دارا هستند، با این تفاوت که برخلاف سیستمهای قبلی که بیشتر جنبه های هزینهای سازمان را مورد توجه قرار میدادند، در سیستمهای اطلاعاتی استراتژیک، هدف استفاده از اطلاعات به منظور ارائه خدمات جدید، استفاده بهینه از فرصتها و دوری جستن از تهدیدات احتمالی و نهایتا کسب منفعت بیشتر برای سازمان است. علاوه بر آن برخلاف سیستمهای نسلهای قبلی که بیشتر بر فعالیتهای درون سازمانی توجه داشتند، در سیستمهای اطلاعاتی استراتژیک محیط پیرامون سازمان نیز به اندازه درون آن از اهمیت برخوردار بوده و مورد توجه قرار میگیرد]۱۸[.
دستیابی به مزایای رقابتی برای سازمان یکی از مهمترین اهداف به کارگیری سیستمهای مدیریت اطلاعات راهبردی سازمان است. برخی راههای ایجاد این مزایا عبارتست از :
ارائه یک کالا یا خدمت با هزینه کمتر: منظور از هزینه صرفا قیمت محصول نیست، بلکه کیفیت محصول یا خدمت نیز می تواند یک فاکتور مهم و تأثیرگذار تلقی شود که هر دوی آنها در بازار حائز اهمیت زیادی میباشند. همچنین واژه هزینه در اینجا، کلیه هزینههای جانبی سازمان از طراحی محصول تا عرضه نهایی آن را شامل می شود. سیستمهای کامپیوتری بسیاری وجود دارند که میتوانند باعث صرفهجویی هزینه های درونسازمان شوند، اما آن سیستمها اغلب نمی توانند نقاط استراتژیک را پوشش داده و آنها را به فرصتهای رقابت در بازار بدل کنند.
ایجاد تمایز در محصول یا خدمت: متمایزسازی به معنی افزودن قابلیت جدید، یکتا و دارای جذابیت در بازار است. ایجاد تمایز اغلب منجر به افزایش هزینه محصول می شود، اما از آنجا که در این مورد قیمت در درجه اول اهمیت نمی باشد، بیشتر اوقات میتوان از آن صرفنظر نمود (البته موارد نادری نیز ممکن است پیش آید که ایجاد تمایز موجب کاهش هزینه محصول شود). یک سیستم استراتژیک به مشتریان این حس را القا می کند که از یک مزیت بسیار خاصتر و ممتازتر نسبت به سایر رقبای خود بهره میبرند.
تمرکز بر روی بخش خاصی از سازمان: ایده این روش آن است که سازمان تمام توان و تلاش خود را برای کار در یک عرصه خاص و محدود معطوف نماید. این روش در صنعت کاربرد زیادی دارد.
نوآوری: ارائه خدمات جدید به کمک سیستمهای کامپیوتری که دارای جذابیت برای مشتریان باشد.
تقریبا هر سیستم کامپیوتری که بتواند استراتژی های کامپیوتری را با استراتژی های تجاری سازمان ترکیب در یک راستا به کار گرفته و موجب همافزایی آنها و افزایش بهرهوری سازمان شود را میتوان به عنوان یک سیستم راهبردی درنظر گرفت. بدین منظور بایست ارتباط شفافی میان طرح تجاری سازمان و طرح و نقشهی سیستم مذکور وجود داشته باشد تا سیستم بتواند به خوبی اهداف سازمان را پوشش داده و مدیریت بهتری را بر روی منابع حساس اطلاعاتی سازمان ایجاد نماید]۱۸[.
سیستمهای چندعاملی
تاریخچه محاسبات کامپیوتری را میتوان از یک دیدگاه به پنج مرحله تقسیم نمود: اولین مرحله باعث کاهش چشمگیری در هزینه محاسبات گردید و استفاده از کامپیوترهای قدرتمند جهت انجام عملیات پردازشی را برای همه در دسترس و مقرون به صرفه گردانید (به گونه ای که شاید پیش از آن تصورش هم ممکن نبود). البته این روند همچنان ادامه دارد.
دوره دوم دوره ارتباط کامپیوترها با دنیای خارج بود. کامپیوترهایی که در ابتدا سیستمهایی ایزوله بودند و تنها با اپراتور خود ارتباط داشتند، به لطف اینترنت و شبکه های کامپیوتری اکنون به راحتی با تمام دنیا در ارتباطند. این شبکه ها امکان توزیع محاسبات کامپیوتری را در مقیاس جهانی فراهم کردند. با پیدایش سیستمهای توزیعشده و پردازش موازی گام بزرگی در زمینه انجام محاسبات سنگین و بسیار پیچیده برداشته شد. امروزه مفاهیمی مانند سیستمعاملهای توزیعشده و نسل جدید محاسبات با نام پردازشابری[۱۵]، باب جدیدی را در این حوزه گشودهاند و به طور قطع این سبک از محاسبات در آینده تنها گزینه های پیش روی صنعت و دنیای تجارت است.
سومین دوره مهم در محاسبات کامپیوتری زمانی بود که بحث هوشمندی در سیستمهای کامپیوتری مطرح گردید. هدف ایجاد سیستمهایی بود که از عهده حل مسائل پیچیده که حل آنها پیش از این ممکن نبود، برآیند. در دورهبعدی این هدف به ایجاد سیستمهایی که بتوانند به صورت مستقل و خودمختار و بدون نیاز به نظارت انسان فعالیت و تصمیم گیری کنند، ارتقاء یافت(در واقع هدف این بود که کنترل کامل سیستم کامپیوتری به خودشان واگذار شود). مفاهیم هوش مصنوعی و سیستمهای خبره و چندعاملی در این دوره پدید آمدند.
آخرین و پنجمین دوره شامل گذر آهسته و پیوستهایست که ما را از دیدگاه سنتی ماشین-گرای[۱۶] برنامهنویسی به سمت مفاهیمی که بیشتر و بهتر دنیای واقعی ما را انعکاس می دهند (و به عبارتی به ادراک ما از دنیای وافعی نزدیکتر است)، عبور میدهد. این تلاش شاهد بر این مدعاست که ما با کامپیوترها در ارتباط و تعاملیم و این تعامل همواره دستخوش تغییر و پیشرفت بوده است. به طور مثال در اولین روزهای پیدایش کامپیوتر، ارتباط کاربران با آنها از طریق یک ترمینال ورودی به صورت محدود انجام میگرفت و نیاز به دانش زیادی در زمینه کار با سیستم و دستورات آن داشت. کنسولهای رابط کاربر تا اواخر دهه ۸۰ روش غالب ارتباطی کاربران و کامپیوترها بودند. پس از آن واسطهای گرافیکی پا به عرصه وجود گذاشتند و تعامل با سیستمهای کامپیوتری را تا حد زیادی برای کاربران سادهتر نمودند. این واسطها تا کنون نیز کارایی خود را حفظ کرده اند، با اینحال به نظر میرسد وقت آن است که آنها نیز جای خود را به روشهای سادهتر، کاراتر و واقعیتر بدهند. روشهایی از قبیل صحبت کردن و حس از طریق دیدن!
این روند تکاملی در مورد برنامه نویسان سیستمهای کامپیوتری نیز صادق بوده است. زبانهای برنامهنویسی از زبانهای سطح پایین و نزدیک به زبان ماشین، به زبانهای سطح بالا، شیئ گرا[۱۷] و جنبهگرا[۱۸] تکامل یافتهاند و کار برنامهنویسی را برای توسعهدهندگان نرمافزار بسیار سادهتر از پیش نموده اند.
البته مراحل تکاملی ذکر شده، چالشهای جدی و مهمی را نیز در زمینه توسعه نرمافزار به وجود آوردهاند، مثلا اینکه چگونه و به چه روشی میتوان از قدرت پردازش کامپیوترهای موجود (در مقیاس بزرگ و جهانی) استفاده نمود؟ یا اینکه چگونه کامپیوترهایی با قابلیت عملکرد مستقل و بدون نیاز به دخالت انسان و نیز سیستمهایی که امکان تعامل با انسان را دارا بوده و علاوه بر آن بتوانند واقعیتهای موجود در جهان پیرامون را به سبک موردانتظار و علاقه انسان مدل کنند، ایجاد نمود؟
تلاشهایی که در جهت اتصال و توزیع محاسبات طی سه دهه اخیر انجام شده، منجر به توسعه نرمافزارها و ایجاد سختافزارهایی گردیده است که امکان ایجاد سیستمهای توزیع شده[۱۹] را با سهولت و قابلیت اعتماد بالایی فراهم نموده است. با این وجود وقتی که صبحت از ارائه مفاهیم انتزاعی مورد پسند انسان توسط کامپیوتر می شود، سیستمهای توزیعی با چالشهای جدیدی مواجه میشوند. هنگامی که کامپیوتری بخواهد به این سبک با کامپیوترهای دیگر ارتباط برقرار کند، بایست از نوعی قابلیت همکاری[۲۰] و سازش قوی[۲۱] با سیستمهای دیگر برخوردار باشد (همانگونه که انسانها از چنین قابلیتهایی برخوردارند).
تمامی موارد مطرح شده، نهایتا منجر به ایجاد رشته جدیدی با نام سیستمهای چندعاملی در علوم کامپیوتر گردید. ایده اصلی سیستمهای چندعاملی بسیار ساده است، یک عامل سیستمی کامپیوتری است که می تواند به طور مستقل ازجانب کاربر یا مالک خود عمل نماید. به عبارت دیگر، یک عامل می تواند تمام آنچه را که به منظور تحقق اهداف طراحیش[۲۲] نیاز دارد، خودش به تنهایی انجام دهد و نیازی نیست که مدام تحت کنترل و نظارت بوده و تکتک اعمالی که بایست در آن راستا انجام دهد به وی دیکته شود. یک سیستم چندعاملی سیستمی است که از چندین عامل تشکیل شده که این عاملها از طریق بستر یک شبکه با یکدیگر در حال تعاملند. این تعامل عمدتا از طریق ارتباط پیام صورت میپذیرد. در بیشتر سیستمهای چندعاملی، عاملهای موجود در سیستم اهداف بسیار سخت و دشواری را برعهده دارند و برای آنکه از عهده تحقق این اهداف برآیند، حتما بایست از قابلیت همکاری، هماهنگی[۲۳] و مذاکره[۲۴] قابل قبولی با یکدیگر برخوردار باشند، همانطور که ما در زندگی روزانه خود از این قابلیتها برخورداریم]۲۴[.
به طور کلی دو سؤال مهم در زمینه ایجاد سیستمهای چندعاملی مطرح است:
چگونه عاملهایی مستقل و خودمختار ایجاد کنیم که بتوانند وظایف محوله به آنها را به درستی و به بهترین نحو ممکن با موفقیت به انجام رسانند؟
چگونه عاملهایی بسازیم که در عین استقلال عمل، قابلیت تعامل (همکاری، هماهنگی و مذاکره) با سایر عاملها را در راستای تحقق اهداف طراحیشان داشته باشند؟
سؤال اول مربوط به طراحی خود عاملها[۲۵] و سؤال دوم مربوط به طراحی جامعه عاملها[۲۶] میباشد. البته ایندو مسئله کاملا مجزا و تفکیک شده نیستند، به طور مثال برای ایجاد اجتماعی از عاملها که بتوانند به طرز مؤثری با یکدیگر ارتباط داشته باشند، ممکن است بتوانیم اطلاعاتی از مدل و نحوه عملکرد سایر عاملها در اختیار اعضای اجتماع قرار دهیم که آنها را در جهت تعامل بهتر با دیگر عاملها یاری کند. در ادامه بیشتر در خصوص پاسخ این دو سؤال بحث خواهیم کرد.
تحقیق در زمینه سیستمهای چندعاملی اغلب با دو مفهوم دیگر مرتبط و درگیر است: یکی مفاهیم مهندسی و طراحی سیستم و دیگری هوش مصنوعی. مفهوم سیستمهای چندعاملی درک ما از خودمان را دچار تغییر خواهد ساخت. زیرا هوش مصنوعی بر روی جنبه فردی هوشمندی متمرکز است، حال آنکه آنچه انسان را به عنوان گونه ای متمایز مطرح می کند، قابلیت تعامل و برقراری ارتباط وی با دنیای خارج یا دراصطلاح قابلیت اجتماعی[۲۷] اوست. ما علاوه بر آنکه میتوانیم از طریق زبانهای سطح بالا با همنوعان خود ارتباط برقرار کنیم، امکان همکاری، هماهنگی و مذاکره و سازش با یکدیگر را نیز داریم. این درحالیست که سایر گونه ها (مثلا مورچهها یا دیگر حشرات اجتماعی از بهترین نمونههای شناخته شده هستند)، با وجود داشتن اجتماعات بزرگ و شدیدا متعامل، از لحاظ قابلیت های اجتماعی حتی به گرد انسان نیز نمیرسند. در مبحث سیستمهای چندعاملی به سؤالاتی از این دست پاسخ داده خواهد شد:
همکاری در جوامع متشکل از عاملهای مستقل چگونه پدید می آید؟
عاملها بایست از چه زبانی برای ارتباط با عوامل انسانی یا سایر عاملهای سیستم استفاده کنند؟
عاملها چگونه بایست تشخیص دهند که اهداف، باورها یا عملیات آنها با سایر عوامل تلاقی پیدا کرده است و چگونه بایست بدون ایجاد مشکل در عملکرد خود و سایرین، این تداخلهای احتمالی را رفع رجوع نمایند؟
عاملهای خودمختار چگونه میتوانند با سایر عاملها در جهت نیل به اهداف مشترک هماهنگی پیدا کرده و همکاری نمایند؟
با وجود اینکه این سؤالات همگی در رشته های دیگری مانند علوم اجتماعی و اقتصاد پاسخ داده شده اند، آنچه حوزه سیستمهای چندعاملی را مجزا و متفات میسازد، تأکید بر این موضوع است که منظور از عامل در سؤالات فوق، موجودیتهای محاسباتی و پردازش اطلاعاتی کامپیوتریست[۲۴]و[۴۲].
تعریف عامل
در ادامه قصد داریم به بررسی مفهوم عامل در سیستمهای چندعاملی بپردازیم. متأسفانه هنوز تعریف جامع و یکسانی برای عامل ارائه نشده و بحث و جدل در این باره (برای ارائه یک تعریف یکسان از عامل) همچنان ادامه دارد. یکی از دلایلی که باعث این وضع گردیده، صفات متفاوتی است که عاملها در حوزه ها و مسائل مختلف ممکن است داشته باشند. مثلا ممکن است برای برخی برنامه ها قابلیت یادگیری تجربی در عاملها بسیار موردنیاز و مهم باشد، حال آنکه در برنامه های دیگر این قابلیت نه تنها اهمیتی نداشته، بلکه کاملا غیرضروری و زائد باشد[۲۶].
با وجود همه اینها هنوز مفاهیم کلی و مشترکی برای تعریف یک عامل وجود دارد (بدیهی است که در غیراینصورت ممکن است عاملها تمام معنای خود را از دست بدهند). ولدریج[۲۸] و جنینگز[۲۹] در سال ۱۹۹۵ تعریفی به شرح زیر از عامل ارائه دادند:
“یک عامل سیستمی کامپیوتریست که در محیطی قرار گرفته و قابلیت انجام عملیات مستقل در آن محیط را به منظور نیل به اهداف طراحیش، داراست.”
هر سیستم کامپیوتری (اعم از سختافزاری یا نرمافزاری) برای آنکه عامل محسوب شود بایست ویژگیهای زیر را داشته باشد:
خودمختاری[۳۰] : بایست کنترل نسبی بر عملکرد خود داشته و بتواند بدون دخالت انسان کار کند.
قابلیت تعامل[۳۱] : بایست بتواند با سایر عاملها و یا اپراتور انسانی تعامل داشته باشد.
واکنش پذیری[۳۲] : بایست به تغییرات محیطی که در آن قرار گرفته واکنش نشان دهد.
رفتار هدفمند[۳۳] : بایست بتواند با توجه به اهداف از پیش تعیین شده، رفتار جدیدی از خود بروز دهد.
به طور کلی در یک دسته‌بندی ساده و بسیار انتزاعی از عاملها میتوان به دو نوع عامل اشاره کرد، یکی عاملهای ساده و کم‌اهمیت‌تر[۳۴] (مانند ترموستات‌ها) و دیگری عاملهای هوشمند[۳۵] که در واقع همان برنامه کامپیوتری است که در بعضی محیطها قادر به انجام اعمال خودمختار و انعطاف‌پذیر است.
چیزی که عاملها را از نرمافزارهای سنتی متمایز میسازد جنبه خصوصی، خودمختاری، خلاقیت و سازگاری عاملهاست. این کمیتها عاملها را به طور خاص برای محیطهای غنی از اطلاعات و غنی از فرایندها بسیار کارا میسازد.
عامل هوشمند
پس از توضیحاتی که پیرامون عاملها بیان گردید، به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که یک عامل هوشمند چیست و چه خصوصیاتی دارد؟ مسلما ما ترموستات یا پروسههای پسزمینه لینوکس را به عنوان عامل هوشمند نمیشناسیم. بنابراین سؤال اساسی و اصلی در این زمینه آن است که معنای هوشمندی چیست؟
پاسخ به این سؤال به تنهایی کارآسانی نیست، شاید روش بهتر برای پاسخ به این سؤال بررسی ویژگیهائیست که یک عامل هوشمند بایست داشته باشد. لیستی از این ویژگیها به شرح زیر توسط وولدریج و جنینگز پیشنهاد شده است:
واکنشپذیری: عاملهای هوشمند قادر به درک محیط پیرامون و واکنش به رویدادهای محیط بادرنظر گرفتن فاکتور زمان و در راستای تحقق اهداف طراحیشان میباشند.
رفتار هدفمند: عاملهای هوشمند میتوانند به طور خلاقانه، رفتاری هدفگرا[۳۶] از خود بروز دهند تا اهداف طراحیشان را ارضا کنند.
قابلیت های اجتماعی: عاملهای هوشمند قادرند در راستای دستیابی به اهداف طراحیشان با سایر عاملها تعامل داشته باشند.
شاید این ویژگیها در نگاه اول بسیار سخت و دستنیافتنی به نظر برسد. به طور مثال رفتار هدفمند را درنظر بگیرید. ساختن سیستمی که رفتاری هدفگرا از خود نشان دهد کار چندان سختی نیست، مثلا نوشتن یک رویه در پاسکال، یک تابع در زبان سی یا یک متد در جاوا. وقتی چنین رویهای را ایجاد میکنیم در واقع فرضیات مسئله (یا همان پیششرطها) و نتایج صحیح حاصله (یا همان پسشرطها) را مشخص میکنیم که در واقع همان هدف مسئله میباشند (هدف طراح نرمافزار از ایجاد رویه موردنظر). چنانچه به رعایت پیششرطها رویه فراخوانی شود، انتظار داریم که رویه به درستی اجرا شده و نتیجه صحیح بدست آید (یعنی رویه به پایان برسد و به محض پایان، پسشرطها برقرار باشند) و در اینصورت میتوانیم ادعا کنیم که هدف رویه محقق شده است. در اینجا رفتار هدفگرا به سادگی عبارتست از اینکه رویه طراح یا دستورالعملی را جهت رسیدن به هدف خود دنبال می کند. این مدل برنامه نویسی در بسیاری از محیطها (مانند محیطهای وظیفه ای که پیشتر شرح داده شد) به درستی عمل مینماید[۴۴].
ولی در مورد سیستمهای غیروظیفهای، چنین مدل سادهای از برنامهنویسی هدفگرا به هیچ وجه قابل قبول نیست، بدین دلیل که محدویتهای بسیاری در فرضیات مسئله اعمال می کند. مهمترین محدودیت آنکه فرض شده است که محیط در حین اجرای رویه بدون تغییر باقی میماند، حال اگر در حین اجرا تغییری در شرایط محیط روی دهد، رفتار آن غیرقابل پیش بینی خواهد بود (معمولا منجر به شکست در اجرای آن رویه خواهد شد). همچنین محدودیت دیگر در مثال قبلی آن است که فرض شده هدف اجرای رویه تا پایان اجرای آن معتبر و صحیح خواهد بود، اما در صورتی که هدف در حین اجرا اعتبار خود را از دست بدهد، دیگر نیازی به ادامه اجرای رویه نخواهد بود[۲۸].
در بیشتر محیطهای واقعی هیچیک از این فرضیات معتبر نمی باشد. به عبارتی مسئله به قدری پیچیده است که توسط یک عامل منفرد قابل مشاهده کامل و حل نمی باشد و لذا یک سیستم چندعاملی برای حل مسئله نیاز خواهد بود. یا اینکه ممکن است عدم قطعیت در محیط وجود داشته باشد. در چنین محیطهایی اجرای کورکورانه یک رویه بدون توجه به اینکه فرضیات اساسی رویه در هر لحظه اعتبار دارند یا خیر، یک استراتژی بسیار ضعیف خواهد بود. همانطور که پیشتر بیان شد، در چنین محیطهایی عامل بایست واکنشی باشد و بتواند نسبت به رویدادهایی که در محیط اتفاق میافتد و اهداف عامل یا فرضیات درنظر گرفته شده توسط آن را تحتالشعاع قرار میدهد، واکنش مناسب و بهینه از خود نشان دهد که البته همانطور که گفته شد این واکنشها بایست در جهت نیل به اهداف طراحی عامل باشد.
همانطور که دیدیم، ایجاد یک سیستم هدفگرای محض[۳۷] کار چندان سختی نیست، همچنین ایجاد سیستمهای واکنشی محض[۳۸] (که به صورت مداوم به رویدادهای محیط پاسخ میدهد) نیز به تنهایی خیلی دشوار نیست. اما ایجاد سیستمی که بتواند بین رفتار هدفگرا و واکنشی یک تعادل کارا ایجاد نماید، کار بسیار سختی خواهد بود. ما از عاملها انتظار داریم که برای نیل به اهداف طراحیشان رویههایی را که بعضا ممکن است بسیار پیچیده نیز باشند، اجرا نمایند، اما در عین حال انتظار نداریم عاملها به صورت کورکورانه و بدون توجه به ممکن است اجرای رویه مؤثر نبوده یا هدف آنها به هر دلیل دیگر معتبر نباشد، اقدام به اجرای این رویه ها و یا مداومت در اجرای رویه ها (به جای پایان دادن به اجرای آنها) کنند. بلکه در چنین شرایطی عامل بایست بتواند در زمان قابل قبول نسبت به شرایط جدید واکنش نشان داده و در واقع خود را با شرایط تطبیق دهد. البته این واکنشها نبایست به صورت مکرر و به گونه ای باشد که عامل نتواند بر روی یک هدف خاص به قدر کافی متمرکز شده و به نتیجه دلخواه دست یابد[۲۶].
نتیجه آنکه دست یافتن به یک تعادل مناسب میان رفتار هدفگرا و واکنشی کار چندان آسانی نیست. حتی اگر بخواهیم در بین انسانها به دنبال فردی بگردیم که میان این دو نوع رفتار در خود تعادلی ایجاد کرده باشد، به ندرت بتوانیم چنین کسی را بیابیم. این مشکل (برقراری تعادل میان رفتار هدفگرا و واکنشی) یکی از معضلات اصلی طراحان عاملها محسوب می شود. راهکارهای بسیاری بدین منظور ارائه شده، اما به هر حال این مسئله هنوز هم جزو یکی از موارد مورد بحث است که کار بر روی آن همچنان ادامه دارد[۴۶].
اما قابلیت اجتماعی جزء نهایی مؤثر در عملکرد خودمختار عاملهاست که در اینجا به بررسی آن میپردازیم. در نگاه اول این قابلیت بدیهی و عادی به نظر میرسد: روزانه میلیونها کامپیوتر در سراسر جهان حجم عظیمی از داده ها و اطلاعات را میان کامپیوترهای دیگر و انسانها مبادله می کنند. ولی موضوع آن است که مبادله جریانهای دادهای در واقع قابلیت اجتماعی محسوب نمی شود. به طور مشابه که در دنیای انسانها تعداد معدودی از اهداف میتوانند به تنهایی و بدون همکاری سایر انسانها محقق شوند، و این بدان معنا نیست که ما هدفهای خود را به اشتراک بگذاریم. به بیان دیگر، هر فردی خودمختار و مستقل است و هدفهای خود را دنبال می کند، اما برای تحقق این اهداف نیازمند همکاری و مذاکره با سایر افراد میباشد. در چنین شرایطی ممکن است نیاز باشد هر فرد در مورد اهداف سایرین اطلاعاتی کسب کرده و دلایل و انگیزه آنها را بفهمد و اعمالی را انجام دهد (مثلا پرداخت پول) تا سایرین را وادار به همکاری نماید. این نوع از همکاری نسبت به جابجایی سادهی اطلاعات باینری توسط کامپیوترها بسیار پیچیده بوده و کمتر درک شده است[۲۶].
رابطه زناشویی نیز مانند هر رابطه دیگری دارای جنبه های مثبت و منفی است. زوجین به همکاری، مودت و حسن تفاهم نیاز دارند. زوجین باید انعطاف پذیر، پذیرنده و بخشنده باشند، خطاهای یکدیگر را تحمل کنند و به خصوصیات هم بها دهند. تنها در صورت وجود این خصوصیات و تقویت آنها است که به مرور ایام، ازدواج به بلوغ و خودشکوفایی میرسد. خانواده پناهگاه و کانون ویژه ای برای رفع نیازهای عاطفی و روانی افراد است و هم چنین خانواده کانون التیام بخش دردها و رنجهای زندگی است و روابط زناشویی نیز به این بافت، معنای خاص خود را میدهد. ازدواج در عین حال که میتواند مغذی ترین و انسانی ترین ارتباط باشد، همچنین میتواند یأس آورترین و ناکام کننده ترین رابطه انسانی نیز باشد. در واقع افراط یا تفریط در هیجان میتواند منبعی از خوشی و لذتی بزرگ را به وجود آورد و یا دردی عمیق ایجاد کند و منشأ آسیب باشد. روابط بین زن و شوهر به عنوان بخشی از روابط خانوادگی از اهمیت بسزایی برخوردار است. برقراری ارتباط سالم و درست بین اعضای خانواده و به خصوص زوج ها، مهم ترین عامل سلامت و ثبات خانواده است. در کشور ما کانون خانواده و ازدواج به دلیل مسائل خاص فرهنگی و ارزشی، اهمیت بیشتری در مقایسه با کشورهای غربی دارد، لذا تلاش برای استحکام و تداوم خانواده و ارضای نیازهای عاطفی و روانی اعضا، بویژه همسران در چارچوب خانواده نیز از اهمیت بیشتری برخوردار است.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۱-۲ بیان مسأله و تبیین موضوع
زمانی که یک ازدواج در حال شکلگیری است، زن و شوهر با هم عهد میکنند تا در هر تلخی و شیرینی یکدیگر را همراهی کنند. هر فردی همسری صادق، باوفا و متعهد میخواهد تا در مسیر پرپیچ و خم زندگی جا نماند و اگر مشکلی پیش آمد با صبر و تدبیر، مشورت و توکل آن را حل کند. زوجها آرزو دارند که اولین و آخرین عشق برای طرف مقابلشان باشند و به یکدیگر متعهد بمانند. بدون تعهد هر رابطه ای سطحی و ناپایدار است (دی آنجلیس[۱]، ۱۹۹۵؛ ترجمه ابراهیمی، ۱۳۸۳).
عواملی که در روانشناسی، روابط نزدیک را تعریف میکند، عبارت است از: درگیری احساسی، تقسیم کردن افکار و احساسات و وابستگی بین فردی یا تعهد. درگیری احساسی مشتمل بر احساسات عاشقانه، گرمی و وفاداری به همسر میباشد. تقسیم کردن احساسات به سهیم شدن زوجین در تجربه های یکدیگر اشاره دارد و وابستگی و ایجاد تعهد میان دو فرد است که سعادت آن دو را به یکدیگر گره میزند (تبعه امامی، ۱۳۸۲).
تعهد در لغت به معنای عهد و پیمان بستن است. همچنین به معنای تصمیمی عقلانی است که مستلزم مقید بودن فرد به اعمال خاصی است و یا “حالتی دال بر وابستگی عاطفی یا عقلانی به ایده آلی مطلوب” آمده است (عباسی مولید، احمدی، فاتحی زاده و بهرامی، ۱۳۹۰). اما تعهد در روابط زناشویی مفهوم ویژه ای دارد و تاکنون تعاریف ویژه ای برای آن ارائه شده است. تعهد در روابط زناشویی به معنای تک همسری است و این چنین نیز تعریف شده است: شرایطی حاکی از داشتن روابط عاشقانه و زناشویی تنها با یک نفر در هر زمان. برای آنکه زوجین بتوانند ارتباط عاشقانه، درازمدت و پایداری داشته باشند باید هر دوی آنها در زمینه پایبند ماندن به تک همسری توافق نمایند (گود[۲]، ترجمه داورپناه، ۱۳۸۴). قدیمی ترین تعریف متعلق به دین و اسپانیر[۳] (۱۹۷۴) است که تعهد زناشویی را به عنوان “تمایل پایدار زوجین برای حفظ و تداوم ازدواج” تعریف کرده اند. به تعبیر لایر[۴] (۱۹۸۶) نیز، تعهد در ازدواج قول و قراری است متقابل مبنی بر وقف کردن خود در رابطهای که نوعی دلبستگی عاطفی در آن وجود دارد (امانی و بهزاد،۱۳۹۰). تعهد یک متغیر شناختی است که اثر نهایی آن اتصال فرد به رابطه است (تانگ و کوران[۵]، ۲۰۱۲).
بر اساس پژوهش لامبرت و دولاهیت[۶] (۲۰۰۸) تعهد زناشویی قویترین و پایدارترین عامل پیشبینی کننده کیفیت و ثبات رابطه زناشویی است. کلمنس و سوین سن[۷] (۲۰۱۰) نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیده اند که تعهد در همسران به طور مثبت با ثبات و کیفیت رابطه زناشویی و همچنین به طور مثبت با بیان عشق، سازگاری و کاهش تعارضات زناشویی ارتباط دارد (شهبا، یادگار، لرستانی، ملکی، سام دلیری و الهویردی یانی، ۱۳۹۲). در پژوهش ولچ و جانسون[۸] (۲۰۰۳) ۸۳ درصد از افراد شرکت کننده در پژوهش، علت اصلی طلاق خود را نبود تعهد در روابط زناشویی خود اعلام کردند (عباسی مولید، ۱۳۹۰). همچنین نتایج پژوهش محمدی و همکاران (۱۳۹۳) نشان داد که دینداری و ابعاد آن رابطه معناداری با تعهد زناشویی دارند و پیشبین مهمی برای تعهد زناشویی میباشد.
توجه به عامل تعهد زناشویی به عنوان یکی از عوامل مهم در زندگی زناشویی جهت تحقیق و پژوهش از اواخر قرن بیستم آغاز شد. محققان زیادی تلاش کردند تا به این سؤال که چرا بسیاری از زوجین علی رغم فقدان رضایتمندی زناشویی هم چنان به همسر و ازدواج خود پایبند هستند، پاسخ دهند (هارمون[۹]، ۲۰۰۷).
از جمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان ها، وجود تعامل میان انسان ها و برقرار بودن عشق به همنوع و صمیمیت و همدلی به یکدیگر است (نصر اصفهانی، اعتمادی و شفیع آبادی، ۱۳۹۲). رابطه زناشویی نیز یک رابطه پایدار و صمیمی و منبع حمایت و لذت افراد است. رضایت از رابطه زناشویی موجب احساس شاد بودن و ایجاد صمیمیت در بین زوجین میشود (گریف[۱۰]، ۲۰۰۱). صمیمیت در ازدواج با ارزش است زیرا تعهد زوجین به ثبات رابطه را محکم میکند. به نظر هات فیلد[۱۱] (۱۹۹۸) صمیمیت فرآیندی است که در آن افراد تلاش میکنند به یکدیگر نزدیک شوند و شباهت ها و تفاوت هایشان در احساسات، افکار و رفتارها را کشف کنند (حسینی، ۱۳۹۰).
صمیمیت یک مقوله بسیار مهم در ثبات و استحکام زوج ها به شمار میرود. صمیمیت یکی از نیاز های زندگی زن و شوهری است و در عین حال از ویژگی های بارز یک ازدواج شاد و موفق نیز میباشد (اسدپور، نظری، ثنایی و تبریزی، ۱۳۸۹). هم چنین صمیمیت مداوم یکی از پیش نیازهای مهم خلق ازدواج ماندگار نیز میباشد. زمانی که صمیمیت رو به اضمحلال میرود، پایه های ازدواج لرزان میشود (حسینی، ۱۳۹۰). طبق دیدگاه پی یرز هنگامی که تجربه عاطفی عشق و صمیمیت در روابط زوج ها کم اهمیت و کم ارزش میشود، متعاقباً فضای ازدواج بی ثبات و غیر قابل اعتماد میشود (هاروی[۱۲]، ۲۰۰۵؛ به نقل از چیت ساززاده، ۱۳۹۱).
صمیمی نبودن همسران و یا احساس کمبود صمیمیت یکی از شاخصهای آشفتگی در روابط زناشویی محسوب میشود. بنابراین صمیمیت یکی از پیشبینی کننده های مهم موفقیت در درمان های زناشویی محسوب میشود (کرو و ریدلی[۱۳]،۲۰۰۰؛ به نقل از حسینیان، یزدی و طباطبایی، ۱۳۹۰). شارپ و گانونگ[۱۴]، (۲۰۰۰) نیز بیان میدارند که برخورداری از صمیمیت در بین زوج ها از جمله عوامل مهم در ایجاد ازدواج های پایدار است و از سویی دیگر اجتناب از برقراری روابط صمیمانه، از جمله عواملی است که موجب شکست در زندگی زناشویی میشود. زوجینی که نتوانند نیاز به صمیمیت را در رابطه جاری بین خود ارضا کنند در مقایسه با زوجینی که این نیاز را در روابط خود ارضا میکنند، با احتمال بیشتر در معرض ترک روابط خود هستند. اگر نیاز به صمیمیت در زوج ها ارضا نشود، احتمال بیشتری برای پایان دادن به روابط جاری وجود دارد.
طبق تحقیقات همچنین ازدواج شاد و موفق، ازدواجی است که در آن بخشودگی، شکیبایی، تحمل و درک متقابل نیز مرتب تمرین میشود (نوری تیرتاشی و کاظمی، ۱۳۹۱). در فرهنگ و بستر بخشودگی به صورت رهایی از احساس انزجار نسبت به عمل ارتکابی غلط، اغماض از طلب خسارت یا جبران عمل از سوی فرد خطاکار و چشم پوشی از تقصیر وی توصیف شده است (زکی یی، خدادادی، علیخانی، رستمی و کرمی، ۱۳۸۹). در تعریف و مفهوم سازی بخشش، اختلاف نظر وجود دارد و تعریف های متعددی از آن بیان شده است. فرایند کاهش خشم، کاهش نارضایتی یا تنفر از دیگران، آزادی از قضاوت ها و ادراک های گذشته از جمله تعریف های ارائه شده میباشند. بیشتر پژوهشگران بخشش را نوعی رفتار انطباقی میدانند که فقدان آن به فشار روانی و آسیب و وجود آن به سلامت مربوط میشود. مفهوم بخشودگی به عنوان فرایند چشم پوشی ارادی از حق عصبانیت و انزجار از یک عمل ارتکابی پر گزند تعریف شده است که شخص سالم رفتاری گرم و محبت آمیز را با شخص خاطی در پیش میگیرد (مایر و همکاران[۱۵]، ۲۰۰۰). بخشودگی یکی از واکنش هایی است که امکان تداوم رابطه را علی رغم اشتباهات، خیانت ها یا ناکامی در برآورده ساختن انتظارات ممکن میسازد. بخشودگی اجازه نمیدهد که عواطف منفی بازدارنده صمیمیت، بر فرد غلبه نماید و این واکنش (بخشودگی) معرف ظرفیت شناختی پیچیده تر شخص است. بخشودگی اجازه میدهد که روابط استمرار یابند و با وجود تهدیدها صمیمیت تقویت گردد؛ از این رو بخشودگی ابزار مهمی در حفظ و تداوم روابط جدی و بلند مدت است (احتشام زاده و طبیبی، ۱۳۹۰). بخشودگی به ما کمک میکند روابطی را که برای ما ارزشمند هستند و از آنها لذت می بریم حفظ کنیم (نوری تیرتاشی و کاظمی، ۱۳۹۱).
امروزه نقش و جایگاه مفاهیمی مانند صمیمیت و تعهد در روابط زناشویی به دلیل افزایش روزافزون آمارهای تعارضات و طلاق و خیانت در مطالعات خانواده و ازدواج بسیار با اهمیت است. وفاداری زوجین به یکدیگر از ویژگی های مهم ازدواج های پایدار و رضایت بخش است (احمدی، ۱۳۹۱). صمیمیت در ازدواج نیز با ارزش است زیرا تعهد زوجین به ثبات رابطه را محکم میکند و به طور مثبت با رضایت زناشویی همراه است (حسینی، ۱۳۹۰). تجربیات بالینی نشان داده است که روابط صمیمیانه یکی از نیازهای اساسی انسان است و عدم ارضای آن موجب افزایش تعارضات و کاهش صمیمیت در روابط زناشویی و بروز مشکلات عاطفی و روانی میگردد (باگاروزی[۱۶]، ۲۰۰۱) و در واقع ریشه بسیاری از مشکلات زناشویی فقدان صمیمیت و مشکلات ارتباطی بین زوجین است (حسینیان و همکاران، ۱۳۹۰). زوج هایی که دارای توانایی درک و پذیرش افکار و احساسات خود میباشند، موفقیت و سازگاری بیشتری در زندگی زناشویی خود دارند (هاوز و همکاران[۱۷]، ۱۹۹۷). توانایی بخشش همسر می تواند به عامل پابرجایی رابطه و افزایش رضایت زناشویی منجر شود. افرادی که قادر به بخشش همسر خود هستند اعتقاد بر تقدس رابطه زناشویی خود دارند و این توانایی بخشش همسر به استحکام بیشتر رابطه زناشویی و افزایش رضایت زناشویی میانجامد (باکوس، ۲۰۰۹؛ به نقل از عسگری، روشنی، ابافت و ضمیری، ۱۳۹۱). بنابراین مهمترین سوال پیش روی محقق این است که آیا تعهد زناشویی براساس متغیرهای صمیمیت و بخشودگی قابل پیشبینی می باشد یا خیر.
۱-۳ ضرورت و اهمیت انجام پژوهش:
تاکنون در عمده بحث هایی که برای تعریف ازدواج سالم وجود داشته، باور بر این است که در واحدهای زناشویی قوی عناصر زیر موجود است: صمیمیت، تعهد، ارتباط عاطفی و مهارت های حل تعارض و معنویت (شروود[۱۸]، ۲۰۰۸؛ به نقل از شاکرمی، ۱۳۹۳) فهمیده شده است که تعهد زناشویی بین همسران یک پیشبینی کننده مهم برای ازدواج های رضایتبخش و پایدار است، تعهد مادام العمر نسبت به ازدواج، وفاداری نسبت به همسر خویش، ارزشهای اخلاقی قوی، احترام نسبت به همسر خویش به عنوان بهترین دوست و تعهد نسبت به وفاداری جنسی از ویژگیهای ازدواجهای رضایت بخش با عمری بیش از ۲۰ سال هستند (لیندزی[۱۹]، ۲۰۰۷؛ به نقل از عسگری، پاشا و آذرکیش، ۱۳۹۰). تشکیل زندگی مشترک و بنیان خانواده ای گرم و صمیمی که رکن آن زن و شوهر میباشد باید بر پایه ی تعهد بنا گردد (سفرچی تیل، ۱۳۹۱). به گفته نیکلز[۲۰] (۲۰۱۰؛ به نقل از حسینی، ۱۳۹۰) تعهد در ایجاد ثبات و موفقیت در یک ازدواج نقش اساسی دارد. بر این اساس هرگونه رابطه ای بدون تعهد، سطحی و بدون سمت و سو خواهد بود و هرگونه آشنایی معطوف به ازدواج پس از مدتی اگر به تعهد پایدار و طولانی منجر نشود، در واقع یک آشنایی ناکام کننده خواهد بود (ناصر، ۱۳۹۰). بر اساس داده های سازمان ثبت اسناد، آمار طلاق از ۲۰/۱۰ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۳۹/۱۶ درصد در سال ۱۳۹۰ رسیده است؛ به این معنی که آمار طلاق در کشور ما افزایش ۱۹/۶ درصدی در طی ۷ سال داشته است (تبعه امامی، ۱۳۹۱). از این رو طلاق کماکان یکی از موضوعات بسیار مهم در جامعه ایران میباشد و محققان زیادی در این حوزه به تحقیق پرداخته اند (کلانتری، روشنفکر و جواهری، ۱۳۹۰). از سویی دیگر طبق نتایج تحقیقات، تعهد زناشویی دومین عامل حفظ کننده ازدواج و فقدان آن مهم ترین عامل مؤثر در بروز طلاق به شمار می آید (رینولد و منسفیلد[۲۱]، ۱۹۹۹ ؛ کوهان و کلینبائوم[۲۲]، ۲۰۰۲).
تا زمانی که زوجین تعهد ازدواج را جدی نگیرند نمی توانند به ساختار زندگی زناشویی سالم برسند (رضایی، ۱۳۸۹). در واقع یکی ازعوامل بسیار مهم که ازدواج را از سایر روابط متمایز میسازد، نوع تعهد مربوط به آن است. بدون تعهد زوجین نخواهند توانست عمق عشق و صمیمیتی را که در سایه وفاداری و تعهد به همسر و ازدواج به وجود خواهد آمد، تجربه کنند (تانگ و کوران، ۲۰۱۲ ).
همچنین مطالعات و تجارب بالینی (شاپیو و ریمن[۲۳]، ۲۰۰۱؛ به نقل از حامدی و زارعی، ۱۳۸۹) نشان داده است که ریشه بسیاری از مشکلات زناشویی فقدان صمیمیت و مشکلات ارتباطی بین زوج ها است. بنابراین صمیمیت یک نیاز اساسی و واقعی انسان است و تنها یک تمایل و آرزو نیست. بنابراین عدم ارضای آن می تواند موجب افزایش تعارضات، کاهش رضایت زناشویی و بروز مشکلات عاطفی و روانی شود. صمیمیت به طور کلی به عنوان بخشی ضروری از یک رابطه در نظر گرفته میشود (باگاروزی، ۲۰۰۱).
در روابط بین زوج ها، بخشودگی یکی از واکنشهایی است که امکان تداوم رابطه را علی رغم اشتباهات، خیانتها یا ناکامی در برآورده ساختن انتظارات ممکن میسازد. بخشودگی اجازه نمیدهد که عواطف منفی بازدارنده صمیمیت، بر فرد غلبه نمایند. بخشودگی اجازه میدهد که روابط استمرار یابند و با وجود تهدیدها، صمیمیت تقویت گردد. از این رو بخشودگی نیز ابزار مهمی در حفظ و تداوم رابط جدی و بلند مدت است (احتشام زاده و طبیبی، ۱۳۹۰).
امروزه جایگاه تعهد نیز در روابط زناشویی به دلیل افزایش روز افزون آمار خیانت ها و طلاق، در مطالعات خانواده و ازدواج بسیار با اهمیت تشخیص داده شده است. هم چنین تعهد به این دلیل مهم است که با ارتباط بهتر، شادتر بودن و برخورد بهتر (رفتار سازنده تر) با مشکلات در ارتباط است؛ به همین دلیل بررسی عواملی که تعهد را افزایش میدهد مهم است . در دین و فرهنگ ما نیز تعهد زناشویی یک ارزش بسیار عالی میباشد و حساسیتهای زیادی نسبت به آن وجود دارد و به عنوان یکی از عوامل اساسی در ثبات و کیفیت زندگی زناشویی شناخته میشود اما از آنجایی که تحقیقات اندکی به بررسی رابطه تعهد زناشویی با سایر متغیرها پرداخته اند هنوز سؤالاتی در مورد نقش متغیرهای مختلف در پیشبینی تعهد زناشویی وجود دارد (کریمیان، کریمی و بهمنی، ۱۳۹۰). بر این اساس با توجه به اهمیت این سازه در زندگی زناشویی و در راستای حفظ سلامت و بهداشت روانی زوجین و در نتیجه جامعه، ضرورت اقداماتی برای بهبود روابط زناشویی و خانوادگی و به ویژه افزایش میزان تعهد زناشویی زوجین مطرح میگردد. لذا ضرورت دارد به بررسی عوامل پیشبین این متغیر مهم پرداخت تا از این طریق بتوان با ارائه ی راهکارهایی به افزایش آن در زندگی زوجین پرداخت.
۱-۴ اهداف پژوهش:
بررسی رابطه صمیمیت زناشویی با تعهد زناشویی.
بررسی رابطه بخشودگی با تعهد زناشویی.
بررسی رابطه صمیمیت زناشویی و بخشودگی با تعهد زناشویی.
۱-۵ فرضیه های پژوهش:
-
- بین صمیمیت زناشویی با تعهد زناشویی رابطه معناداری وجود دارد.
-
- بین بخشودگی با تعهد زناشویی رابطه معناداری وجود دارد.
-
- بین صمیمیت زناشویی و بخشودگی با تعهد زناشویی رابطه معناداری وجود دارد.
۱-۶ تعریف متغیرها و اصطلاحات پژوهش:
۱-۶-۱ تعاریف نظری
۱-۶-۱-۱ تعهد زناشویی: تعهد در روابط زناشویی مفهوم ویژه ای دارد و به معنای تک همسری است که چنین تعریف میشود: “شرایط حاکی از داشتن روابط عاشقانه و زناشویی تنها با یک نفر در هر زمان”. برای آن که زوجین بتوانند ارتباط عاشقانه درازمدت و موفقی داشته باشند، هر دوی آن ها باید در زمینه پایبند ماندن به تک همسری توافق کنند (گود، ترجمه داورپناه، ۱۳۸۴).
۱-۶-۱-۲ صمیمیت زناشویی: صمیمیت در روابط زناشویی، به صورت الگوی رفتاری بسیار مهمی مفهوم سازی شده است که جنبه های عاطفی، هیجانی و اجتماعی نیرومندی دارد و بر پایه پذیرش، رضایت خاطر و عشق شکل میگیرد. صمیمیت معمولا شامل احساساتی است که نزدیکی، تعلق و تماس را ایجاد میکند. صمیمیت یک نزدیکی، تشابه و روابط شخصی عاشقانه یا هیجانی با شخص دیگر است که مستلزم شناخت و درک عمیق از فرد دیگر و همینطور بیان افکار و احساساتی است که نشانه تشابه با یکدیگر است (اعتمادی، ۱۳۸۹).
۱-۶-۱-۳ بخشودگی: در فرهنگ و بستر بخشودگی به صورت رهایی از احساس انزجار نسبت به عمل ارتکابی غلط، اغماض از طلب خسارت یا جبران عمل از سوی فرد خطاکار و چشم پوشی از تقصیر وی توصیف شده است (زکی یی و همکاران، ۱۳۸۹). بخشودگی عمل بی قید و شرطی است که بدون چشمداشت صورت میگیرد و بخودی خود ارزشمند است. عملی است که به خاطر نفس رابطه و خود شخص صورت میگیرد و سلامت هر دو طرفین در رابطه را تضمین میکند (بهاری و سیف، ۱۳۷۹).
۱-۶-۲ تعاریف عملیاتی
۱-۶-۲-۱ تعهد زناشویی: تعهد زناشویی در این پژوهش عبارت از نمره ای است که افراد از پرسشنامه ۴۴ سؤالی تعهد زناشویی آدامز و جونز[۲۴] (۱۹۹۷) به دست میآورند.
۱-۶-۲-۲ صمیمیت زناشویی: صمیمیت زناشویی در این پژوهش عبارت از نمره ای است که افراد از پرسشنامه صمیمیت زناشویی اولیاء (۱۳۸۵) به دست میآورند.
۱-۶-۲-۳ بخشودگی: بخشودگی در این پژوهش عبارت از نمرای است که افراد از پرسشنامه بخشودگی زناشویی پولارد و اندرسون[۲۵] (۱۹۸۸) به دست میآورند.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
در این فصل ابتدا ادبیات پژوهش بیان میشود که شامل ماهیت و مفاهیم متغیرهای مورد پژوهش و نظریهها و عوامل مرتبط با آنها میباشد و در ادامه پیشینه داخلی و خارجی مرتبط با تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته است و در انتهای فصل نتیجه گیری کلی ای بیان میگردد.
۲-۱ ادبیات پژوهش
۲-۱-۱ تعهد زناشویی
۲-۱-۱-۱ ماهیت و مفهوم تعهد زناشویی
مفهوم تعهد زناشویی که در گذشته گاهی به عنوان یک موضوع جالب مطرح بود، اخیراً در همه حوزه های مطالعاتی خانواده و ازدواج، توجه زیادی به آن معطوف گردیده است. از این رو نه تنها تعداد مطالعاتی که مستقیماً در ارتباط با تعهد زناشویی و ابعاد آن است، افزایش یافته است بلکه در اغلب مطالعاتی که تأکید اصلی آن ها بر تعهد زناشویی نبوده نیز به عنوان یک متغیر مهم در حفظ و تداوم زندگی زناشویی مد نظر قرار گرفته است (هارمون، ۲۰۰۷). کلیدهای ساخت یک ازدواج قوی و مستحکم در تفکر مثبت، تعهد، ارتباط، عاطفه، مهربانی، درک، احترام و هدف مشترک است (استنلی[۲۶]، ۲۰۰۶؛ به نقل از خوش کام، ۱۳۹۱). موسکو[۲۷] (۲۰۰۹) بیان داشته است که هر ازدواج موفق حاوی سه رکن اساسی تعهد، جاذبه و تفاهم است که در این بین تعهد زناشویی قویترین و پایدارترین عامل پیشبینی کننده کیفیت و ثبات زناشویی است. تعهد زناشویی حدی است که در آن افراد دیدگاه بلندمدتی روی ازدواجشان دارند، برای رابطهشان فداکاری میکنند، برای حفظ، تقویت و همبستگی اتحادشان گام برمیدارند و حتی هنگامی که ازدواجشان ثمربخش نیست با همسرشان میمانند (هارمون، ۲۰۰۷). تعهد نقشی تمام و کمال در برانگیختن زوجین برای مقابله با فراز و نشیب های ازدواج به منظور باقی ماندن در ازدواج، بازی میکند. تعهد زناشویی به صورت نویدی از آینده ای مشترک و پیمانی برای با هم بودن، تجربه شده است (خوشکام، ۱۳۹۱). تعهد زناشویی به معنای وفادار ماندن به خانواده و اعضای آن هنگام غم و شادی، وقایع خوشایند و ناخوشایند زندگی است. تعهد، بر مبنای احساس و عاطفه و نیز بر پایه قصد و نیت است. زوجینی که در مورد تعهد خود در برابر همسر و دیگران به بلوغ فکری لازم نرسیده باشند و رفتاری دوسوگرایانه را تعقیب میکنند، در ازدواج و کار کردن با دیگران دچار مشکل خواهند شد و غالباً نتیجه این امر بیوفایی خواهد بود. تعهد ابزاری است که میزان امنیت و فاصله از شریک زندگی را پدید میآورد (عباسی مولید، ۱۳۸۸). آماتو (۲۰۰۴)، معتقد است که تعهد زناشویی به این معنی است که زوجین تا چه حد برای روابط زناشویی خود، ارزش قائلند و چه قدر برای حفظ و تداوم ازدواجشان انگیزه دارند. تعهد به این معناست که فرد همسرش را دوست دارد، به او وفادار است و از انتخاب همسری دیگر به هر شکل و شمایلی که باشد اجتناب میکند (کلارک[۲۸]، ۲۰۰۰؛ ترجمه قراچه داغی، ۱۳۸۸). سطوح بالای تعهد زناشویی با ابراز عشق بیشتر، سازگاری و ثبات زناشویی بالاتر، مهارت های حل مسأله مناسب تر و رضایت زناشویی در ارتباط است (مسترز[۲۹]، ۲۰۰۸؛ کاپینوس و جانسون[۳۰]، ۲۰۰۳). در خانواده های متعهد، اعضاء نه تنها خود را وقف آسایش و بهزیستی خانواده میکنند بلکه در رشد و تعالی هر یک از اعضای آن میکوشند (هریس[۳۱]، ۲۰۰۶؛ به نقل از شاکرمی، ۱۳۹۳). تعهد به زوجین اجازه میدهد تا به طور مؤثری در برابر خواسته های یکدیگر انعطاف داشته باشند، موضوعی که در ازدواج باعث افزایش رضایت از زندگی و رضایت زناشویی و کیفیت آن میشود (پترسون[۳۲]، ۲۰۰۵). تعهد به واسطه تجربه ی جذابیت، به صورت رفتار شایسته، مناسب و اعتماد ظاهر میشود و به مجرد زیاد شدن آن، روابط پایداری بیشتری پیدا میکنند (جانسون، ۱۹۹۹). به باور اندرسون (۲۰۰۸) نیز ازدواج سالم به معنی حضور چندین عنصر مانند تعهد، رضایت زناشویی، ارتباط و عدم وجود عناصری نظیر خشونت و خیانت است. به نظر آنها هم تعهد نسبت به همسر و هم تعهد نسبت به نهاد ازدواج، برای موفقیت یک ازدواج مهم میباشد (قنبری هاشم آبادی، حاتمی، اسمعیلی و فرحبخش، ۱۳۹۰). تعهد زناشویی عبارت از علاقه و قصدی است که شخص به آن اندازه و بر آن اساس تمایل دارد که در رابطه زناشویی باقی بماند، و عهدی که بسته راحفظ کند (امانی و بهزاد، ۱۳۹۰). تعهد به معنی تصمیم و قصد بر بودن در کنار هم در تمامی شرایط زندگی است (لوید[۳۳]، ۱۹۸۶؛ به نقل از شاکرمی، ۱۳۹۳). تعهد بر رفتار مؤثر است و افراد زمانی که در رابطه احساس تعهد میکنند به صورت متفاوت رفتار میکنند، در واقع تعهد بیش از هر متغیر دیگری در روابط تعیین کننده محسوب میشود (راسبالت و بونک ، ۱۹۹۳). بدون تعهد هر رابطه ای سطحی و ناپایدار خواهد بود؛ زن و شوهر با تعهد بالا در حل مسائل زناشویی خود، مشکلات کمتری دارند و در حفظ کیفیت رابطه فعال هستند (تانگ و کوران ، ۲۰۱۲).
تعهد زناشویی نقش مهمی را در موفقیت یا شکست ازدواج بازی میکند. به نظر لامبرت و دولاهیت (۲۰۰۸) نیز تعهد به همسر برای موفقیت یک ازدواج بسیار مهم میباشد. تعهد زناشویی قویترین و پایدارترین عامل پیشبینی کننده کیفیت و ثبات رابطه زناشویی است (رضایی، احمدی، اعتمادی و رضایی حسین آبادی، ۱۳۹۱). تعهد به رابطه را میتوان به عنوان واسطه ای برای بخشش، تفاهم در تعیین محل زندگی و آمادگی برای فدا کردن خود برای شریک زندگی دانست (محمدی، زهراکار، داورنیا و شاکرمی، ۱۳۹۳). اذعان به اینکه بعضی زوج ها در ازدواجشان ناراضی باقی میمانند و اینکه بعضی زوج ها که به طور معقول راضی هستند گاهی ازدواجشان را ترک میکنند، باعث شده تا محققان برای درک و تفسیر کیفیت و پایداری ازدواج، توجهشان را به طور مساوی بر تعهد و رضایت از رابطه متمرکز کنند. تعهد به رابطه، اصلیترین دلیل ماندن در ازدواج علی رغم نوسان در رضایت است (سفرچی تیل، ۱۳۹۱).
آدامز و جونز (۱۹۹۷) طراحان الگوی در هم پاشیدگی زناشویی، معتقدند که تعهد به معنای درجه ای از پایبندی است که هر شخص برای حفظ رابطه زناشویی دارند. دین و اسپانیر (۱۹۷۴) بر این عقیده اند که تعهد باعث تغییر ارتباط به صورت ارتباطی متقابل شده و هم چنین ثبات زناشویی را در پی دارد. آنان اعتقاد دارند که رابطههایی با تعهد بالا، انعطافپذیری بیشتری داشته و عملاً زوجین زمانی میتوانند از دگرگونیها به دور باشند که در کنار یکدیگر احساس امنیت بیشتری داشته باشند. سطوح بالای تعهد زناشویی با ابراز عشق بیشتر، سازگاری و ثبات زناشویی بالاتر و رضایت زناشویی رابطه دارد (آماتو، ۲۰۰۴).
در فرهنگ اسلامی نیز، تعهد به معنای پایبندی به اصول و قراردادهایی است که انسان به آنها پایبند است و به آنها پایدار میباشد. فرد متعهد نیز کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار است و به اهدافی که به خاطر آنها و برای حفظ آنها پیمان بسته است، خیانت نمیکند (عباسی مولید، ۱۳۸۸).
-از دست کسانی مثل من، برای اصلاح ساختار مدارس کارچندانی بر نمی آید.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
-اینکه کسی بتواند به اصلاح ساختار مدارس بپردازد، خواب و خیالی پیش نیست.
-توانایی غلبه بر مشکلات پیش بینی نشده ی زندگی در زمان حال و آینده را در خود نمی بینم.
ـ احساس میکنم تسلط چندانی بر مسیر زندگی ام ندارم.
۳ـ۹ـ۲ـ۲ـ احساس بی معنایی یا احساس بی محتوایی [۱۳۰]
این شکل از بیگانگی به نظر سیمن زمانی مشهود است که فرد در باور و عقیده دچار ابهام و تردید و شک است. یعنی نمیداند که به چه اعتقاد داشته باشد. در تصمیم گیریها عقیده خود را با استانداردهای موجود در جامعه خویش نمیتواند تطبیق دهد و به عبارتی وی در تخمین و پیش بینی بالنسبه دقیق رفتار دیگران و نیز برآورد عواقب و نتایج رفتار خود با دشواری روبروست(محسن تبریزی، ۱۳۷۰: ۶۸).
تعریف عملیاتی: بی معنایی: برای سنجش این مفهوم از پرسشنامهبیگانگی اجتماعی حمداله نادری، حسین بنی فاطمه، محمد حریری اکبری(۱۳۸۸( استفاده شده.
ـ امروز شرایط طوری است که آدم به راحتی نمی تواند از فردایش مطمئن باشد.
-زندگی معلمی را پوچ و بی هدف می بینم.
ـ آینده جامعه را تیره و تار می بینم.
۳ـ۹ـ۲ـ۳ـ احساس بیهنجاری (نابهنجاری)
بیهنجاری وضعیت فکری و ذهنی است که در آن فرد این احتمال مفرطی بر خود مفروض می دارد که تنها کنشهای خود را به حوزه های هدف نزدیک سازد که مورد تأیید جامعه نیستند. یا حالتی که فرد احساس می کند که برای رسیدن به هدفهای ارزنده خود نیاز به وسایل نامشروع دارد(محسن تبریزی،۱۳۷۰: ۱۵۲ـ۱۵۱).
احساس بیهنجاری وضعیتی است که طی آن فرد با سطح بالایی از انتظار، این را برخورد متصوری دارد که نزدیک شدن به اهداف مورد دلخواه، تنها در گرو اعمال و رفتارهایی است که از نظر اجتماعی مقبول و پسندیده نیستند(سیمن، ۱۹۵۹: ۷۸۸).
تعریف عملیاتی بیهنجاری: برای سنجش این مفهوم از پرسشنامهبیگانگی اجتماعی حمداله نادری، حسین بنی فاطمه، محمد حریری اکبری (۱۳۸۸( استفاده شده.
-هر رفتاری که از من سر می زند به نتایج و پیامدهای آن توجهی نمی کنم
-زمانی که کاری را انجام می دهم به نتیجه آن اعتنایی نمی کنم.
-وقتی کسی به موقع در سر کلاس درس حاضر نمی شود اگر من به موقع در سر کلاس حاضر شوم سرم کلاه رفته است.
۳ـ۹ـ۲ـ۴ـ احساس انزوای اجتماعی
انزوا : گوشه گرفتن، گوشه گیر شدن کنارهگیری کردن و گوشه نشینی(معین، ۱۳۵۳: ۳۷۹).
این احساس مبیِّن انفکاک فکری فرد از استانداردهای فرهنگی،و بیگانگی او از اهداف نظام اجتماعی است(محسنی تبریزی،۱۳۷۰: ۹۸).
تعریف عملیاتی، انزوای اجتماعی: برای سنجش این مفهوم از پرسشنامه بیگانگی اجتماعی حمداله نادری، حسین بنی فاطمه، محمد حریری اکبری(۱۳۸۸( استفاده شده.
-از اینکه در کنار دوستانم هستم احساس خوبی دارم
– بیشتر دوست دارم تنها باشم.
ـ به جمعی که تعلق دارم اطمینان چندانی ندارم.
ـ به دلیل اطمینان نداشتن به دیگران، تنهایی برای من بهتر است.
تنفر از خود:
این حالت عبارت است از احساس ناتوانی فرد در انجام فعالیتهای که او را ارضا کند (سیمن،۱۹۵۹: ۷۹۱-۷۸۳).
تعریف عملیاتی: تنفر از خود: برای سنجش این مفهوم از پرسشنامهبیگانگی اجتماعی حمداله نادری، حسین بنی فاطمه، محمد حریری اکبری(۱۳۸۸( استفاده شده.
-در لا به لای چرخ های زندگی موجود بی ارزشی هستم.
ـ از شرایط حاکم در زندگی خود متنفر هستم.
۳ـ۹ـ۲ـ۵ـ تنفر فرهنگی
از نظر سیمن احساسی است که طی آن فرد نسبت به باورها و اهدافی که در یک جامعه خاص ارزشمند و دارای پاداش اجتماعی می باشداعتقاد کمی دارد. به عبارتی آنچه که در نزد سایر مردم مهم و با ارزش میباشد در نظر فرد دارای یک چنین احساس، بی ارزش یا دارای ارزش کمتر می باشد (سیمن،۱۹۵۹: ۷۸۹-۷۸۸).
تعریف عملیاتی، تنفر فرهنگی: برای سنجش این مفهوم از پرسشنامه بیگانگی اجتماعی حمداله نادری، حسین بنی فاطمه، محمد حریری اکبری(۱۳۸۸( استفاده شده.
-این قدر از فعالیت های علمی – پژوهشی بیزار هستم که دوست ندارم اسم آن را بشنوم.
-رفتن به کتابخانه را مسرت بخش می دانم.
تمام ابعاد این متغیر(بیگانگی اجتماعی) به گزینه های کاملاً موافقم تاکاملا مخالفم در سطح سنجش فاصله ای اندازه گیری شده است.
۳ـ۹ـ۳ـ محرومیت نسبی
محرومیت نسبی دو مؤلفه ویژه دارد: مؤلفه شناختی(ادراکی)ومؤلفه عاطفی(احساسی).درک اینکه یک انتظار وتوقع برآورده نشده ونقض شده است،مؤلفه شناختی یاادراکی از محرومیت نسبی را تشکیل میدهدوحس بی انصافی،رنجش، عدم رضایت ناشی از نقض این انتظار به جنبه های عاطفی یا احساس محرومیت نسبی شکل می بخشد(تیرابوسکی وماس،۱۹۹۸: ۴۰۴).
۳ـ۹ـ۳ـ۱ـ احساس محرومیت نسبی(عاطفی)
آنتونی گیدنز در اثر معروف خود، جامعه شناسی، محرومیت نسبی را چنین تعریف می کنند: «اختلال بین سطحی از زندگی که فرد در آن بسر می برد و آنچه فکر می کند باید در عمل از آن برخوردار باشد. به عبارت دیگر، اختلال بین سطح زندگی موجود فرد با سطح زندگی مطلوب او که معمولاً با سطح زندگی موجود فردی دیگر مقایسه می شود» (گیدنز، ۱۳۷۶: ۶۲۲).
تعریف عملیاتی :برای سنجش این مفهوم از مقیاس محقق ساخته محسن تبریزیو درویش ملا در سال (۱۳۸۷)در فرم مقیاس لیکرت استفاده شده است:
ـ اگر بخواهید خودتان را از نظر رفاهی با دیگران مقایسه کنید، چقدر از سطح فعلی زندگی خود راضی هستید؟
ـ تا به حال چقدر پیش آمده که کالایی را در جایی ببینید و آن را بپسندید ولی خریدش را ندانسته باشید؟ چقدر از این موضوع ناراحت هستید؟
ـ فکر می کنید از لحاظ مادی در مقایسه با دیگران تا چه حد به آنچه که حق شما بوده، رسیده اید؟
ـ تا چه حد برایتان پیش آمده که بخواهید چیزی را داشته باشید، ولی این احساس را هم داشته باشید که هیچ وقت نمی توانید آن را به دست آورید؟
ـ چقدر برایتان پیش آمده که نسبت به سطح زندگی مادی دیگران حسرت بخورید؟
-در مجموع،در مقایسه با سایر جوانان،تا چه حد از موقعیت اجتماعی تان راضی هستید؟
