۲-۱۳-۸-۲آشنایی با پنج عامل بزرگ شخصیت

مدل پنج عاملی شخصیت که سه دهه پیش مطرح شده کامل‌ترین مدل در زمینه شخصیت است. هم اکنون این مدل در مباحثی مانند مشاوره پیش از ازدواج یا تشخیص شخصیت به گستردگی استفاده می‌شود. مدل پنج عامل بزرگ شخصیت که توسط مک کری و کاستا طرح شده‌اند، پنج بعد اساسی را برای شخصیت معرفی می‌کند و هر بعد در بر گیرنده تعدادی از صفات خاصی است که مجموع آن صفات مدل پنج عامل شخصیتی را تشکیل می‌دهند. در شکل زیر، این ابعاد شخصیتی و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ ها به طور خلاصه آمده است( پروین و جان ۱۹۹۳).

ابعاد شخصیتیBIG-5

روان رنجوری

برون گرایی

احساسات

مثبت

اجتماعی

باانرژی

تطابق پذیری

قابل اعتماد,

روراست

خوش قلب

مهربان

شایسته

منظم

وظیفه شناس

قابل اتکا

وظیفه شناسی

قدرت تخیل

احساسات باز

اقدام گر

عصبی

خجالتی

کمرو

گشودگی نسبت به تجربه

شکل ۲-۱ابعاد شخصیتی گلدبرگ

الف )عامل اول: برونگرایی (E)

این عامل در برگیرنده صفاتی همچون جامعه پذیری، معاشرتی بودن، سلطه جویی، هیجان خواهی، فعال بودن، پر حرف بودن، پرانرژی بودن، قاطعیت و…است. افرادی که در عامل برونگرایی نمره بالایی به دست می‌آورند بسیاری از صفات فوق ‌در آن‌ها دیده می‌شود. برای مثال، آن‌ ها مهارت‌های اجتماعی زیادی دارند و دائماً در جنب و جوش هستند و به ریسک‌های زیادی در زندگی خود علاقه نشان می‌دهند. اگر کسی درعامل E نمره پایین گرفته باشد باید او را در طرف دیگر این پیوستار قرار دهیم. در این صورت این افراد به عنوان درون گرا شناخته می‌شوند که صفت‌ها و ویژگی‌هایی مانند کم حرف بودن، کمتر فعال بودن و غیر معاشرتی بودن در آن‌ ها دیده می‌شود.از صفات مرتبط با برونگرایی می توان به صفات گرمی، قاطعیت، فعالیت، هیجان خواهی و هیجان‌های مثبت اشاره کرد.

ب)عامل دوم: روان رنجورخویی (N)

این عامل که اساس آن را تجربه هیجانات منفی و نامطلوب تشکیل می‌دهند از تعدادی صفت مانند اضطراب،افسردگی، آسیب پذیر بودن و بی‌ثباتی هیجانی تشکیل شده است. یکی از مشخصه‌ های اصلی این عامل ناسازگاری و عواطف منفی است. یعنی افرادی که در این عامل نمره بالایی به دست می‌آورند با محیط بیرونی سازگاری کمتری دارند و اغلب دچار عواطف منفی می‌شوند. بر عکس، افرادی که در این عامل نمره پایینی می‌آورند،با محیط سازگاری بیشتری دارند و از لحاظ عواطف و هیجانات در سطح مطلوبی برخوردارند.‌از صفات مرتبط با روان رنجور خویی می توان به صفات اضطراب ،پرخاشگری ،افسردگی ،کمرویی، تکانش‌وری،آسیب‌پذیری

ج)عامل سوم: گشودگی (O)

این عامل میزان انعطاف‌پذیری افراد را در برابر تجارب تعیین می‌کند. آن دسته از افرادی که در این عامل نمرات بالایی می‌گیرند، عقاید و ارزش‌های جدید و غیر متعارف را بیشتر می‌پذیرند و همچنین هیجان‌های مثبت و منفی را بیشتر و عمیق تر تجربه می‌کنند.از صفات عامل گشودگی می توان به قدرت تخیل، زیبا پسندی ،احساسات، اعمال تازه ‌و متنوع ، پذیرفتن عقاید جدید، آمادگی برای امتحان ارزش‌ها اشاره کرد .

د)عامل چهارم: توافق (A)

این عامل میزان اعتماد، همکاری، هم حسی و توافق با دیگران را می‌سنجد. افرادی که در این عامل نمره بالایی کسب می‌کنند به دیگران اعتماد دارند و حس همکاری در آن‌ ها زیاد است و افرادی که نمره پایین می‌گیرند بدبین و بی‌اعتماد هستند و با دیگران هیچ گونه توافق و همکاری ندارند.از صفات عامل توافق می توان به اعتماد، رک گویی نوع دوستی، همنوایی، تواضع ودل ‌رحمی اشاره کرد.

ه )عامل پنجم: وظیفه شناسی ©

این عامل میزان وظیفه شناسی واحساس مسئولیت و همچنین نیاز به پیشرفت را معین می‌سازد. افرادی که درعامل C نمره ی بالایی به دست می‌آورند. درجنبه‌های دیگر زندگی‌شان نیز پیشرفت زیادی دارند به عنوان اشخاص با وجدان، با اراده و مصمم شناخته می‌شوند. ‌از صفات عامل وظیفه ـ شناسی می توان به داشتن صفات کفایت، وظیفه شناسی، نظم وترتیب، خویشتن داری،تلاش برای موفقیت، محتاط بودن در تصمیم گیری اشاره کرد (جان وپروین ،۲۰۰۳)

۲-۱۳-۸-۳نام گذاری های انواع شخصیت ازنظرگلدبرگ:

نظریه های کتل وآیزنک موضوع پژوهش های بسیاری قرارگرفته است وبرخی از نظریه پردازان، عقیده دارند که کتل بر روی تعداد زیادی از ویژگی تمرکز ‌کرده‌است و آیزنک بر روی تعداد کمی ،در نتیجه یک نظریه جدید ویژگی های شخصیت، به نام نظریه پنج عاملی شکل گرفت.این مدل پنج عامل شخصیت، نشانگر پنج ویژگی اصلی است که در تعامل با یکدیگر شخصیت انسان را شکل می‌دهند.با وجودی که پژوهشگران غالبا با یکدیگر بر روی نامگذاری دقیق این ابعاد اختلاف نظر دارند، اما نام های زیر بیشتر متداول است.

(ثبات هیجانی ،برونگرایی ،گشودگی به تجربه ،همسازی و وظیفه شناسی)