با توجه به اهمیت دوران پیش از دبستان در پی ریزی شخصیت دوره های بعدی شناخت تغییرات در رشد شناختی بهمان اندازه معنی پیدا می‌کند که آگاهی از تغییرات در رشد جسمانی و عاطفی اهمیت دارد.
کودکان در این سن بسیار خود محور، جاندار پندار، دگرپیرو هستند و اینکه آیا این نیاز ها و برخورد نامناسب با این نیاز ها تا چه حد می‌تواند خطراتی از جمله اضطراب و تنش را در آن ها به وجودآورد و در مواردی که این مسایل وجود دارد چگونه می توان با آموزش خانواده به عنوان مهمترین منبع تصحیح دهنده و آموزش دهنده کودکان بر این مشکل فائق آید یا از شدت آن کم کند.
مطالعات بارلو (۱۹۸۸) نشان مدهد که مقابله کودکان با اضطراب حاصل از برخورد نادرست والدین در این سنین، پس از یادگیری مهارت های لازم، امری بسیار حساس و دقیق است. پژوهشگران در دو قاره آمریکا و استرالیا دریافته اند که گونه های مختلف این روش روش مناسب و مؤثری در درمان کودکان مبتلاء به اضطراب تعمیم یافته بوده است (کندال، ۱۹۹۴،کندال و همکاران، ۱۹۹۷).
نتایج پژوهش ها نشان داده‌اند که اگرچه درمان های انفرادی آموزش مهارت های تسلط بر محرک های نامطلوب، تاحدودی در درمان اضطراب کودکان نقش دارند، اما اعتقاد بر این است که خانواده درمانی شناختی-رفتاری و آموزش والدین برای در پیش گرفتن رفتار درست با کودک امیدوارکننده و نویدبخش برای درمان اضطراب کودکان است (خدایاری فرد و پرند،۱۳۸۳، فلتچر جانزن و رینولدز، ۲۰۰۳(.
بر این اساس، تأثیر درمان شناخت رفتاری کودکان مبتلاء به اضطراب نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. تقریباً ۷۰ درصد کودکانی که با این روش درمان شده اند، بهبود یافته اند. در سال های اخیر، تلاش های بسیاری در پیشبرد راهکارهای شناختی-رفتاری صورت گرفته و مطالعات جدیدتر حاکی از تأثیر آموزش والدین و آماده ساختن آن ها در درمان کودکان نیز می‌باشد (کندال، مک دونالد و تردول، ۱۹۹۵).
اکنون اعتقاد بر این است که دخالت دادن پدران و مادران در درمان شناختی-رفتاری فرزندان خود نتایج مؤثری را به بار می آورد؛ به طوری که شواهد زیادی دال بر اهمیت نقش والدین در حفظ و تداوم اضطراب کودکان وجود دارد. ازاین رو، برنامه های کودک مدار طراحی شده برای درمان اضطراب کودکان، دارای مؤلفه های خانوادگیاند (راپی و همکاران، ۲۰۰۰ ؛ به نقل از بارت و آلن دیک،۲۰۰۴ (.
در این مورد که میزان دخالت والدین در فرایند درمان چگونه باشد، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برای مثال، میزان مشارکت والدین می‌تواند ردیفی از مجهز کردن آنان به مهارت های خاص برای کنترل اضطراب کودکانشان تا درمان اختلالات اضطرابی خود آنان باشد. همچنین می‌توان والدین را در جلسات مشترک با کودکان، یا طی جلسات جداگانه ای آموزش و مشارکت داد (بارت و آلن دیک، ۲۰۰۴ ).
بارت و همکاران ۱۹۹۶؛) به نقل از بارت و آلن دیک، ۲۰۰۴ (در مطالعه ای به مقایسه کارایی برنامه کودک مدار به تنهایی و برنامه های کودک مدار همراه با حل اضطراب خانوادگی در درمان اختلالات اضطرابی کودکان پرداختند. آن ها بدین منظور، تعدادی کودک ۷ تا ۲ ساله مبتلا به اضطراب فراگیر و هراس اجتماعی را به طور تصادفی به سه گروه تقسیم کردند. گروه اول مورد شناخت رفتار درمانگری قرار گرفتند؛ گروه دوم شناخت رفتار درمانگری توأم با حل اضطراب خانوادگی دریافت کردند و گروه سوم به عنوان گروه کنترل در فهرست انتظار قرار گرفتند. شایان ذکر است که مؤلفه حل اضطراب خانوادگی، شامل آموزش راهبردهای حل وابستگی، مهارت های ارتباطی، حل مسئله، بازسازی شناختی و درمان پاسخ های هیجانی و اضطراب های خود والدین بود. نتایج این پژوهش نشان داد،که کودکان گروه شناخت رفتار درمانگری نسبت به کودکان گروه کنترل، بهبودی بیشتری داشتند. اما کودکان گروه خانواده درمانی شناختی رفتاری، بهبودی بیشتری نسبت به کودکان گروه شناخت رفتار درمانگری به تنهایی و کودکان گروه کنترل به دست آوردند؛ به طوری که ۸۴ درصد، کودکان گروه خانواده درمانی شناختی رفتاری به بهبودی کامل رسیدند، درحالی که این درصد برای کودکان گروه شناخت – رفتار درمانگری برابر با ۵۷ درصد بود.
طی پیگیری یک ساله پس از درمان نیز مشاهده شد که ۹۵ درصد کودکان ۷ تا ۲ ساله و ۱۰۰ درصد کودکان ۷ تا ۱۰ ساله ای که خانواده درمانی شناختی رفتاری را دریافت کردند, هیچ گونه نشانه ای از اضطراب از خود نشان ندادند.
اضطراب کودکان، در چند سال اخیر جایگاه مهمی را در عرصه تحقیقت مربوط به کودکان به دست آورد ه اند. اکنون پژوهش های جدید، موجب پیشرفتهایی در علت یابی این اختلالات شده و کاربرد درمان ها را برای اضطراب کودکان جهت بخشیده است.
به همین جهت تحقیق حاضر با توجه به ویژگی های شناختی رشد قبل از دبستان که از اهمیت خاصی برخوردار است به آموزش والدین کودکان مضطرب می پردازد تا در صورت تاثیر بتواند گامی مهم در جهت بهداشت روانی کودکان بردارد که در سال های بعد تجربه های جدید تری را خواهند داشت ؛ شخصیت پیش از دبستان آن ها، پی ریز شخصیت بزرگسالی آن ها می‌باشد.
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
در این فصل طرح تحقیق ارائه می شود.بدین منظور ابتدا نوع مطالعه، سپس جامعه، نمونه و روش نمونه گیری بیان شده است. در ادامه به معرفی ابزار مورد استفاده و روش تجزیه و تحلیل داده ها و ملاحظات اخلاقی پرداخته شده است.
طرح پژوهش
پژوهش حاضر از حیث اهمیت در طبقه پژوهش های کاربردی و بر حسب نحوه گردآوری داده ها از نوع پژوهش های طرح آزمایشی است. روش آزمایشی یکی از مجموعه روشهای پژوهشی است که بر خلاف سایر روشها به منظور پیدا کردن رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر به کار برده می شود، که در آن پژوهشگر توانایی کنترل شرایط آزمایشی را دارد.
-
- تعاریف عملیاتی واژه های تحقیق
اضطراب: امروزه، اضطراب به عنوان یک حلت هیجانی نامطلوب تعریف می‌گردد که با احساس ذهنی تنش، هراس، نگرانی و بعضا گاهی به وسیله فعالیت یا برانگیختگی دستگاه اعصاب خودمختار مشخص می شود (بورون،۲۰۰۶، واتسون و کندل،۱۹۸۹، وزلی ۱۹۸۸).
رشد شناختی: در این مطالعه منظور از رشد شناختی، رشد شناختی کودکان مقطع پیش دبستانی می‌باشد. در این مطالعه، رشد شناختی مطابق با مرحله پیش عملیاتی پیاژه است. بارزترین خصیصه شناختی این مرحله وجود فعالیت‌های باز نمایی ذهنی یا نمادی در کودکان می‌باشد.
کودکان پیش دبستان: در فرضیه مطرح به طور خاص به کودکان ۴ تا ۶ ساله گفته می شود.
